انواع معاملات نهانی

اسامی شرکت‌های متخلف بورسی را افشا می‌کنیم

کمتر کسی است که نداند سازمان بورس و اوراق بهادار در دولت سیزدهم، بازار سرمایه را در روزهای بسیار سخت و شرایطی ملتهب تحویل گرفت؛ روزهایی که بازار سرمایه، یک چالش بزرگ را تازه از سرگذرانده و سقوط بزرگ شاخص کل، خاطره‌ای تلخ و بی‌اعتمادی بزرگی را برای بسیاری از سهامداران بازارسرمایه برجای گذاشته بود. واقعیت این است که دولت وقت با هدف جبران کسری بودجه و بدون گوشزد کردن ریسک‌های موجود سرمایه‌گذاری، مردم را به ورود در بازار تشویق کرد. مردم عادی نیز در ابتدای امر و با مشاهده بازدهی‌های بازارسرمایه، به صورت جدی وارد این بازار شدند، اما دست آخر، ریزش سنگین شاخص، اهالی بازار سرمایه را درکمال ناباوری، به طرز عجیبی نقره داغ کرد. اکنون و باگذشت بیش از یک سال از آغاز به کار دولت سیزدهم ایران گفت‌وگویی با مجید عشقی، رییس سازمان بورس و اوراق بهادار انجام داده که از نظر می‌گذرد.

باگذشت نزدیک به ۱۰ ماه از حضور جنابعالی در مسند ریاست سازمان بورس، مهم‌ترین اقدامات دولت درحمایت ازبازار سرمایه چه بوده است؟

دولت سیزدهم بازار سرمایه را در شرایط بسیار سختی تحویل گرفت، شرایطی که تبعات آن کماکان دامن بازار سرمایه را گرفته است. ایجاد اعتماد در بازار سرمایه همواره به صورت آهسته آهسته اتفاق می‌افتد اما از بین رفتن آن به صورت یک‌باره است، اتفاقی که به دلیل عملکرد ضعیف دولت قبل در مورد بازار سرمایه و تعداد زیادی از سهامداران در سال‌های گذشته رخ داد و سهامداران بسیاری لطمه دیدند. بنابراین، اولین اولویت دولت سیزدهم، کاستن از میزان التهابات در بازار سرمایه بود.

با انجام اقدامات مهم، یک اطمینان نسبی دربازار سرمایه از اسفندماه سال گذشته ایجاد شد که در ماه‌های بعد این روند ادامه داشت و همین آرامش نسبی، باعث شد تا ورود پول حقیقی به بازار سرمایه هم افزایش یابد. ناگفته نماند عوامل متعددی در بازار سرمایه تأثیرگذار بوده که یکی از این موارد مهم، بازارهای جهانی و جنگ اوکراین و روسیه بود که باعث شد رکود اقتصادی درجهان ایجاد شود.

این اتفاق منجر به ریزش قیمت جهانی از جمله در فلزات اساسی، نفت و پتروشیمی شد و بر روند شرکت‌های بورسی در داخل کشور هم اثرات خود را گذاشت و بخشی از رشد بازار هم از دست رفت، هرچند که آمارهای سه ماهه اول امسال نشان دادکه شرکت‌ها سودآوری خوبی داشته و از لحاظ بنیادین، شرکت‌ها و بازار سرمایه در شرایط خوبی قرار دارند.

گزارش‌ها نشان می‌دهند که بازار سرمایه از لحاظ روانی در یک ثبات نسبی قرارگرفته است و در این مدت کوتاه حضور دولت سیزدهم، انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری راه‌اندازی شده از جمله صندوق‌های اهرمی و تضمین اصل سرمایه. پرداخت سود شرکت‌ها از طریق سامانه سجام پیگیری شده و انواع معاملات نهانی درحال حاضر سود سهامداران به صورت الکترونیکی پرداخت می‌شود. راه‌اندازی سامانه توثیق سهام به عنوان یک طرح دیگر در مدت زمان کوتاه، اقدام بعدی بوده که انقلابی ایجاد خواهد کرد.

یکی از اقدامات مهم دیگر سازمان بورس برای اولین‌بار، پیگیری دریافت فهرست «دارندگان اطلاعات نهانی» سازمان‌ها و شرکت‌های تأثیرگذار در بورس است، پیگیری‌ها به کجا رسید؟

در حال حاضر بخشی از دارندگان اطلاعات نهانی در مجموعه خود ناشران حضور دارند، از جمله نهادهای مالی، حسابرسان، بازرسان قانونی و دستگاه‌های ذیربط سیاست‌گذار در امر قیمت‌گذاری به خصوص در مورد مواد اولیه شرکت‌ها یا حتی هر نوع عاملی که بر روند سود و زیان شرکت‌ها تأثیرگذار هستند. همه این سازمان‌ها باید لیست دارندگان اطلاعات نهانی خود را در اختیار سازمان بورس قرار دهند، زیرا سازمان بورس سامانه‌ای را در این راستا تعریف کرده تا اطلاعات دارندگان اطلاعات نهانی، به همراه افراد تحت تکفل خود در این سامانه ثبت خواهد شد. در این پیوست، حتی هر نوع معاملاتی که توسط آنها انجام می‌شود در سامانه مذکور ثبت و رصد خواهد شد که آیا معاملات آنها، ارتباطی با افراد و دارندگان اطلاعات نهانی دارد یا خیر؟

ازطرف دیگر، دارندگان اطلاعات نهانی سازمان‌ها و نهادهای مختلف مالی باید آمار معاملات خود را از طریق سامانه کدال برای سازمان بورس ارسال کنند که این آمار در بخش نظارتی سازمان بورس بایگانی و رصد می‌شود تا مشخص شود افرادی که ملزم بوده‌اند آیا اطلاعات خود را ارایه داده‌اند یا خیر؟

درحال حاضر بالای ۲۰ سازمان و نهاد، به اطلاعات نهانی دسترسی دارند که سازمان بورس و اوراق بهادار با آنها مکاتبه کرده که تا اکنون ۸ سازمان، لیست دارندگان اطلاعات نهانی خود را در اختیار سازمان بورس قرارداده‌اند، هرچند که بخشی از این ارگان‌ها هنوز هم لیست درخواستی را در این خصوص ارایه نکرده‌اند. در حال حاضر سازمان بورس از طرق مختلف در حال پیگیری بوده تا این سازمان‌ها فهرست دارندگان اطلاعات نهانی را به سازمان بورس اعلام کنند که بعد از قراردادن اطلاعات مذکور در سامانه، امکان نظارت برآنها نیز مهیا شود.

به نظر می‌رسد سازمان بورس بعد از بهبود شاخص افشای اطلاعات ناشران بورسی، به سراغ افشای آرای تخلف ناشران خواهد رفت، این اقدام مهم از چه زمانی اجرا می‌شود؟

باتوجه به اینکه درحال حاضر تأخیر در افشای اطلاعات ناشران بورسی و همچنین موارد تخلف بسیار کاهش یافته، بنابراین نظارت‌های مستمر سازمان بورس تشدید شده است.یکی از موارد و اقدامات مهم برای اولین‌بار در بازار سرمایه که سازمان بورس به تازگی دنبال کرده، انتشار آرای تخلفات است که بر این اساس، به فعالان بازار سرمایه اعلام خواهد شد که چه ناشرانی در سازمان بورس آرای تخلف دارند. به عبارت بهتر، قرار است اسامی افراد یا ناشرانی که آرای منجر به جریمه نقدی، سلب صلاحیت و امثال این موارد دارند، در بازار سرمایه افشا شود.

تکلیف سهامداران ناشران ورشکسته یا نمادهای اخراج شده از بازار سرمایه چه زمانی روشن می‌شود؟

واقعیت این است که وضعیت شرکت‌های اخراجی از بازار سرمایه با شرکت‌های ورشکسته متفاوت است. روند فعالیت در شرکت‌های ورشکسته متوقف بوده ومدیرتسویه باید با سهامداران تسویه کند، اما با توجه به اینکه شرکت‌های اخراج شده از بازارسرمایه سهامی عام هستند، در بازار پایه با محدودیت‌ها وسطح ریسک‌های متفاوت مورد معامله قرار می‌گیرند.

درحال حاضر تمام ابزارها در بازار سرمایه دارای یک سطح از ریسک هستند، بنابراین معامله گران دقت داشته باشند که برخی از ابزارها در بازار سرمایه دارای ریسک کمتر و برخی هم دارای ریسک بیشتر هستند. واقعیت این است که بازار پایه در قیاس با بازار اصلی، دارای ریسک به مراتب بیشتری است. ناگفته نماند که یکی از معضلات در بازار سرمایه سال ۹۹ افرادی بودند که بدون شناخت از مختصات بازار، سهام شرکت‌های حاضر در بازار پایه را خریداری و زیان هم کردند. فراموش نکنیم که شرکت‌های ورشکسته هم در بازار پایه در قالب تابلوی‌های نارنجی و قرمز معامله شدند که سرمایه‌گذاران باید در معاملات در این سهم‌ها هم دقت بیشتری کنند.

با توجه به اقدام مهم دولت در مورد ورود دو باشگاه پرسپولیس و استقلال و شفاف‌سازی در مورد این دوباشگاه در بازار سرمایه، اما چرا جزییات قراردادهای نقل و انتقال بازیکنان همچنان شفاف نیست؟

سازمان بورس، نه تنها در مورد این دو باشگاه بلکه در مورد همه ناشران بورسی، شفافیت بیشتر را دنبال می‌کند. با توجه به وضعیت نماد این دوباشگاه در بورس، احکامی که برای این دوشرکت وجود دارد همانند سایر شرکت‌های پذیرش شده در بورس نیست چون ریسک سرمایه‌گذاری در این دوباشگاه، همچنان بالا است.

دو باشگاه مذکور برای اولین‌بار وارد بازار سرمایه شده‌اند، بنابراین سرمایه‌گذاران در سرمایه‌گذاری در مورد این دو باشگاه باید دقت کنند و شفافیت در این دوباشگاه باید به صورت پلکانی صورت بگیرد. کنترل داخلی و حسابرسی در این دو باشگاه تا اکنون چندان دقیق نبوده و باید مسیری طی بشود تا به مرز شفافیت برسند ودرآمدزایی خوبی داشته باشند که ممکن است این روند سه سال هم طول بکشد. مجید عشقی به ورود خودرو در بورس کالا و نیز برنامه‌های سازمان بورس در این حوزه اشاره کرد و افزود: تلاش ما این است که با تداوم تعامل مثبت و همکاری موثر به وجود آمده با وزارت صمت در خصوص موضوع خودرو، مطابق یک برنامه منظم خودروهای بیشتری را وارد بورس کالا کنیم. وی اظهار داشت: هدف ما تنها بحث فروش خودرو در بورس کالا نیست، بلکه به دنبال فعال‌سازی ظرفیت‌های بازار سرمایه برای تامین مالی صنعت خودروی کشور هستیم که اوراق سلف و گواهی سپرده ابزارهای آماده در بازار سرمایه در این خصوص است.

رییس سازمان بورس و اوراق بهادار ادامه داد: با تکمیل اقدامات اخیر و نیز فراهم شدن امکان سرمایه‌گذاری‌های جدید، امیدوار به رونق صنعت خودرو هستیم. در این راستا، در چند وقت گذشته مذاکراتی را با خودروسازها انجام دادیم تا منابع مذکور را به سمت توسعه پلتفرم‌های جدید و ارتقای کیفی محصولات فعلی اختصاص دهند.

عشقی اظهار داشت که تحقق برنامه‌های بازار سرمایه در گرو همکاری وزارت صمت و حمایت کافی دولت خواهد بود که با جدیت پیگیر آن هستیم. پس از مصوبه شورای عالی بورس در خصوص عرضه خودرو در بورس کالا، ۲۶ مرداد (چهارشنبه)، ۳۵۰ دستگاه فیدلیتی و ۲۵۰ دستگاه دیگنیتی متعلق به گروه بهمن موتور راهی تالار صنعتی شد. براساس مشخصات کالای قابل عرضه اعلام شده بود که هر کد ملی مجاز به ثبت سفارش بر روی یکی از کدهای عرضه شده در تاریخ عرضه و صرفا برای یک دستگاه خودرو است و صدور سند و شماره‌گذاری خودرو فقط به اسم شخص خریدار خواهد بود.

در ادامه عرضه خودروهای بهمن موتور به بورس کالا، «مجید عشقی»، رییس سازمان بورس و اوراق بهادار در جلسه هفته گذشته اتاق بازرگانی از ورود خودروهای ایران خودرو به بورس کالا خبر داد و گفت: در حوزه عرضه خودرو در بورس با موانعی مواجه بودیم که مشکلات برطرف شد و موفق به عرضه برخی از خودروها در این بازار شدیم و دو محصول ایران خودرو هم به زودی وارد تابلوی بورس کالا می‌شود. به دنبال مطرح شدن چنین صحبتی از رییس سازمان بورس و اوراق بهادار، بورس کالا در اطلاعیه‌ای به شفاف‌سازی از جزییات ورود خودروهای ایران خودرو به این بازار پرداخت و اعلام کرد: یکشنبه (۶ شهریور ماه) در نخستین عرضه محصولات ایران خودرو در بورس کالای ایران، ۳۰۰ دستگاه هایما S۷ مشکی و ۲۰۰ دستگاه هایما S۷ سفید عرضه می‌شود. در این اطلاعیه آمده بود: قیمت پایه هایما S۷ تولیدی ایران خودرو در بورس کالای ایران ۷۴۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است.

جریمه‌ ۱۶ میلیارد تومانی سوء استفاده از رانت اطلاعاتی سهام یک شرکت بورسی

سه شخص حقیقی محکوم به پرداخت جریمه ۱۶ میلیارد تومانی به دلیل سوء استفاده از رانت اطلاعاتی سهام یک شرکت بورسی شدند.

به گزارش صدای بانک از پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا)، مدیر امور حقوقی و انتظامی سازمان بورس و اوراق بهادار طی مصاحبه ای با اعلام خبر فوق، اظهار کرد: چندی پیش واحد نظارت شرکت بورس اوراق بهادار تهران گزارشی مبنی بر افزایش ۱۲۸ درصدی قیمت سهام یکی از شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را به مدیریت امور حقوقی و انتظامی سازمان بورس اعلام کرد.
محمدعلی شیری‌زاده تصریح کرد: بازدهی معاملات شرکت یادشده مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که در زمان عرضه سهام از طرف برخی از کارگزاری‌ها در یک بازه زمانی، سهم‌ها به مبالغ قابل توجهی از اشخاص حقوقی مرتبط با سهامدار عمده شرکت به سه شخص حقیقی منتقل شده است.
او در تشریح ماجرا عنوان کرد: معاون وقت سرمایه‌گذاری این شرکت که اطلاعات نهانی مربوط به زمان عرضه سهام شرکت را در اختیار داشته، موجبات افشای اطلاعات نهانی مربوط به سهام شرکت را فراهم می‌آورد و آن را در اختیار بستگان و دوستان خود قرار می‌دهد.
مدیر امور حقوقی و انتظامی سازمان بورس ادامه داد: اشخاص حقیقی نیز پس از افزایش قیمت سهم و اندکی پیش از فرو ریختن قیمت سهام (در اوج قیمت)، سهام خود را به فروش رسانده و سودی بالغ بر ۵۴ میلیارد و ۲۴۶ میلیون و ۵۹۴ هزار ریال کسب می‌کنند.
این مقام مسئول با بیان اینکه بر اساس شواهد و قراین موجود، مراجع قضایی اقدام این اشخاص را منطبق بر جرم «معامله متکی بر اطلاعات نهانی» ارزیابی کرده‌اند، تأکید کرد: سازمان بورس و اوراق بهادار بلافاصله پس از کشف این سوء استفاده آن را به قوه قضاییه معرفی کرده است.
او با اشاره به حکم صادر شده دادگاه تجدیدنظر استان تهران پس از بررسی پرونده اذعان کرد: بر این اساس، معاون وقت سرمایه‌گذاری شرکت به اتهام استفاده از اطلاعات نهانی پیش از انتشار آن در مورخ ۳۰ فروردین سال جاری، محکوم به یک‌سال حبس تعزیری شد.
شیری‌زاده با اشاره به حکم سه شخص حقیقی معامله کننده متهم به انجام معاملات متکی بر اطلاعات نهانی گفت: این افراد محکوم به پرداخت معادل سه برابر سود به دست آمده در مجموع به ۱۶۲ میلیارد و ۷۴۸ میلیون و ۷۸۴ هزار ریال شدند.
به گفته مدیر امور حقوقی و انتظامی سازمان بورس، افزون بر معاون وقت سرمایه‌‎گذاری شرکت و سه شخص معامله ‌کننده بر اساس اطلاعات نهانی دریافت شده از معاون شرکت، چهار شخص حقیقی دیگر به دلیل اتهام به «معاونت در معاملات متکی بر اطلاعات نهایی» محکوم به پرداخت ۶۰ میلیون ریال جزای نقدی بدل از چهار ماه حبس تعزیری شدند.
این مقام مسئول خاطرنشان کرد: هم اکنون این پرونده در مرحله اجرای حکم است.

معنی یادگیری نهانی

یادگیری نهانی در مفهوم کلی خود به هر نوع یادگیری گفته می شود که به هنگام واقع دن آن (یعنی به هنگام خود یادگیری) با رفتاری نشان داده نشود.

انجمن روانشناسی آمریکا(APA)

یادگیری که بدون تلاش آگاهانه، آگاهی، قصد یا تقویت به دست می آید و تا زمانی که نیاز خاصی برای آن ایجاد نشود، به صورت تغییر در عملکرد ظاهر نمی شود. به عنوان مثال، دانش آموزی که امتحان می نویسد ممکن است بتواند به نقل قولی که قبلاً با آن برخورد کرده بود، بدون اینکه قبلاً برای یادگیری آن تلاش کرده باشد، استناد کند.

فرهنگ جامع روانپزشکی(CDP)

یادگیری نهانی در مفهوم کلی خود به هر نوع یادگیری گفته می شود که به هنگام واقع دن آن (یعنی به هنگام خود یادگیری) با رفتاری نشان داده نشود. معمولا این گونه یادگیری بدون پاداش انجام می گیرد.

ویکی پدیا انگلیسی (wikipedia)

یادگیری نهفته ذخیره ناخودآگاه اطلاعات بدون تقویت یا انگیزه است. در یادگیری نهفته، رفتار تنها زمانی تغییر می کند که انگیزه کافی دیرتر نسبت به زمانی که اطلاعات به صورت ناخودآگاه حفظ شده باشد، وجود داشته باشد. یادگیری پنهان زمانی اتفاق می افتد که مشاهده چیزی به جای تجربه مستقیم چیزی می تواند بر رفتار بعدی تأثیر بگذارد. یادگیری مشاهده ای می تواند چیزهای زیادی باشد. شخص رفتاری را مشاهده می‌کند و بعداً آن را در زمان دیگری تکرار می‌کند (نه تقلید مستقیم)، حتی اگر کسی برای آن رفتار به او پاداش ندهد.

مواجهه بورسی با تخلفات معاملاتی

یکی از اصلی‌ترین وظایف بازارهای مالی حمایت از سرمایه‌گذاران با بهره‌گیری از شفافیت اطلاعاتی است که منجر به جلب‌اعتماد عمومی به بازار می‌شود. افزایش اعتماد عمومی نیز به بهبود سلامت بازار، قدرت نقدشوندگی و کارآیی آن می‌انجامد و به همین دلیل است که شفافیت اطلاعاتی در بازارهای سرمایه، اهمیت درخور ملاحظه‌ای پیدا کرده است.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد به نقل از دنیای اقتصاد؛ سرمایه‌گذاران همواره در تلاش برای دسترسی به منابع اطلاعاتی معتبر هستند تا با استفاده از آنها با اطمینان بالاتری اقدام به تجزیه و تحلیل بازار کرده و سرمایه‌گذاری مناسبی انجام دهند، در مقابل همواره اشخاصی در بازارهای مالی وجود دارند که برخلاف عموم سرمایه‌گذاران حرکت و تلاش می‌کنند تا با بهره‌گیری از انواع روش‌های سوءاستفاده از بازار و گمراه‌سازی فعالان بازارهای مالی اقدام به کسب سود کنند.

در این راستا نهادهای ناظر به‌منظور جلوگیری از آسیبی که فعالیت این‌گونه اشخاص به بازار و سرمایه‌گذاران وارد می‌کند، اقدام به وضع قوانین سختگیرانه‌ای کرده‌اند. بررسی اطلاعات منتشره در بورس‌های اوراق‌بهادار نشان می‌دهد متخلفان با حبس‌های بلندمدت و جرائم بسیار سنگین نقدی مواجه شده‌اند. در این راستا مدیریت تحقیق و توسعه شرکت بورس تهران در پژوهشی به همت حمید اسکندری اقدام به بررسی انواع روش‌های سوءاستفاده از بازار، تنبیه‌های درنظر گرفته‌شده برای هریک آنها و ارائه مصادیقی از آنها کرده است.

مفهوم سوءاستفاده از بازار

رشد و توسعه بازارهای مالی همواره همراه با تنوع روش‌هایی بوده است که با استفاده از آنها برخی از فعالان منافعی را برای خود کسب می‌کردند و این عایدی، حاصل زیان گروه دیگری از سرمایه‌گذاران بود. در این راستا قانون‌گذاران و بورس‌های اوراق‌بهادار تلاش فراوانی برای شناسایی این روش‌ها و وضع قوانین سختگیرانه برای مقابله با آنها کرده‌اند. چالشی که در این مسیر وجود داشته و همچنان و ادامه دارد، ارائه تعریف دقیق و جامع برای چنین روش‌هایی است.

ارائه تعریف دقیق، همواره بورس‌ها را با این ریسک مواجه می‌کند که متخلفان روش‌هایی جدید را کشف کنند. برای ارائه تعریف برای انواع روش‌های غیرقانونی در معاملات، تعداد زیادی از بورس‌ها از عبارت «سوءاستفاده از بازار» استفاده کرده‌اند. سوءاستفاده از بازار به شرایطی اطلاق می‌شود که در آن سرمایه‌گذاران به ناحق با زیانی مواجه می‌شوند که به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم ناشی از اقدامات دیگر فعالان بازار چون انجام معاملات با استفاده از اطلاعات خارج از دسترس عموم (معاملات دارندگان اطلاعات نهانی)، منحرف‌کردن سازوکار کشف قیمت در بازار از مسیر عادی (دستکاری بازار) و انتشار اخبار کذب یا گمراه‌کننده در بازار (افشای غیرقانونی) است.

این طبقه‌بندی برای انوع روش‌های سوء‌استفاده از بازار در کل اتحادیه اروپا مورداستفاده قرار می‌گیرد. بورس‌های دیگر نیز طبقه‌بندی‌های مشابهی دارند و برخی فقط دو طبقه و برخی دیگر قوانین این حوزه را در طبقات بیشتری ارائه کرده‌اند ولی به‌صورت کلی می‌توان گفت بین بورس‌ها در ارتباط با روش‌های سوء‌استفاده اجماع وجود دارد و شدت برخورد آنها با یکدیگر متفاوت است.

بورس‌های اوراق‌بهادار به‌منظور نظارت بر بازار، بررسی و جمع‌آوری دقیق مستندات لازم و انجام پیگیری‌های قانونی، واحد نظارت را به چند زیرمجموعه تقسیم می‌کنند. به‌صورت معمول واحد نظارت دارای سه زیرمجموعه با عنوان‌های نظارت بازار نقد، نظارت بازار مشتقه، همکاری و بازرسی هستند. واحد همکاری و بازرسی وظیفه جمع‌آوری مستندات، هماهنگی با مقامات قضایی و پیگیری امور را برعهده دارد.

معاملات دارندگان اطلاعات نهانی

معاملات دارندگان اطلاعات نهانی انواع معاملات نهانی شامل معامله سهام یک شرکت سهامی‌عام توسط شخصی است که به هر دلیلی اطلاعات بااهمیت و اعلام‌نشده‌ای در مورد سهام آن شرکت دارد. اطلاعات بااهمیت و غیرعمومی به هر اطلاعاتی گفته می‌شود که می‌تواند بر تصمیم سرمایه‌گذار برای خرید یا فروش اوراق‌بهادار که در دسترس عموم قرار نگرفته‌است، تاثیر بگذارد. پیش‌دستی، تقلید و انتشار اطلاعات اشتباه و خرید ارزان سهم سه دسته رایج معاملات دارندگان اطلاعات نهانی است.

در روش پیش‌دستی، شخص با استفاده از اطلاعات غیرعمومی در ارتباط با وجود معامله‌ای بزرگ که قیمت سهم را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد، اقدام به خرید اوراق‌بهادار می‌کند. در روش تقلید نیز معامله‌گر به تقلید از شخصی که دارای اطلاعات نهانی است، اقدام به انجام معامله می‌کند. در روش سوم نیز، دارندگان اطلاعات نهانی به‌منظور کاهش قیمت سهم اقدام به انتشار اطلاعات اشتباه و شایعه در سهم می‌کنند. در صورتی‌که ایشان به هدف خود برسند و در نتیجه این اقدامات قیمت سهم دچار افت شود، ایشان موفق به خرید سهام ارزشمند با قیمت ارزان می‌شوند. برای انجام این روش معمولا از انتشار اطلاعات در بستر اینترنت استفاده می‌شود.

افشای غیرقانونی

افشای غیرقانونی از یک‌سو شامل افشای اطلاعات محرمانه شرکت توسط مدیر یا سایر اشخاص ذی‌ربط به اشخاص غیرمجاز است. از سوی دیگر شامل افشای اطلاعات گزینش‌شده و جهت‌دار توسط مدیران یا مسوولان شرکت است. البته افشای غیرقانونی محدود به این تعاریف نشده و سه دسته رایج از روش‌های افشای غیرقانونی شامل پنهان‌سازی مالکیت، تبلیغ‌کردن و تخریب سایبری نیز می‌شود.

پنهان‌سازی مالکیت به معامله یا مجموعه‌ای از معاملات گفته می‌شود که به‌منظور پنهان‌سازی مالکیت واقعی اوراق‌بهادار انجام می‌شود. این روش با تبانی یک یا چند گروه انجام و مالکیت اوراق‌بهادار به‌نام آنها ثبت می‌شود. تبلیغ‌کردن نیز به روشی گفته می‌شود که در آن شخص به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم پول دریافت می‌کند تا خرید اوراق‌بهادار خاصی را توصیه کند، بدون اینکه اشاره به دریافت پاداش برای این کار خود کند. در روش تخریب سایبری، شخص اقدام به تولید محتوای بدخواهانه (ارسال پیام با نیت تخریب در گروه‌ها، فروم‌ها و امثال آن) در ارتباط با شرکت در فضای مجازی می‌کند.

دستکاری بازار

در تعریف کلی، دستکاری بازار کلیه فعالیت‌هایی را دربرمی‌گیرد که افراد خاصی به طرق مختلف به خلق قیمت‌های ساختگی و ایجاد تصویر غیرواقعی از فعالیت بازار به‌منظور گمراه ساختن سایر سرمایه‌گذاران می‌پردازند. دستکاری بازار می‌تواند با روش‌های مختلفی انجام شود. دستکاری بعضا با انجام معاملات و در مواردی با ارسال سفارش‌ها صورت می‌پذیرد. دستکاری ممکن است شامل بالابردن قیمت‌ها (بادکردن سهام)، در برخی دیگر شامل کاهش قیمت‌ها و گروهی دیگر شامل افزایش و کاهش در زمان‌های متفاوت باشد.

ممکن است دستکاری در یک بازار (همانند بازار سهام) انجام شود یا شامل چندین بازار (مانند بازار سهام، بازار مشتقه یا کالا) شود. همچنین دستکاری بازار ممکن است توسط یک شخص انجام شود یا با همکاری گروهی از دستکاری‌کنندگان انجام شود. طبقه‌بندی‌های زیادی برای تفکیک انواع روش‌های دستکاری انجام‌شده است. دستکاری بازار در اولین سطح قابل تقسیم به چهار گروه هجوم، دستکاری مبتنی بر قرارداد یا الگو، جعل و روش‌های قدرت بازار است. در این گروه‌ها دستکاری می‌تواند بر اساس سازوکار مورداستفاده انواع معاملات نهانی به روش‌های مبتنی بر معامله، مبتنی بر اطلاعات، مبتنی بر اقدام، مبتنی بر ثبت و مبتنی بر سفارش تقسیم‌بندی ‌شود.

نمونه‌هایی واقعی از موارد سوء‌استفاده از بازار

بورس آمستردام هـلند به‌منظور درک بهـتر از مفاهیم مربوط به روش‌های دستکاری بازار، روش‌های شناسایی و کشف دستکاری، اقدام به تهیه راهنمایی در این حوزه کرده است. سفارش‌ها یا معاملات گمراه‌کننده، معاملات با هدف تاثیرگذاری بر قیمت‌ها و معاملات با استفاده از سفارش به قیمت بازار از جمله آنهاست. در روش «سفارش‌ها یا معاملات گمراه‌کننده»، ناظر بورس همواره سفارش‌ها یا معاملاتی را به‌منظور کشف سیگنال گمراه‌کننده در بازار رصد می‌کند. در برخی موارد متخلفان موفق می‌شوند تا به‌صورت نظام‌مند، سایر فعالان بازار را تحریک و اغفال کنند تا اقدام به ارسال سفارش یا انجام معامله کنند. فعالان اغفال‌شده معمولا اقدام به ثبت‌سفارش در سطوح قیمتی مدنظر متخلفان می‌کنند. در این وضعیت متخلفان می‌توانند معاملاتی را انجام دهند که هزینه آن از جیب شخص اغفال‌شده پرداخت می‌شود.

در روش «معاملات با هدف تاثیرگذاری بر قیمت‌ها» نیز یک سفارش کوچک می‌تواند منجر به معامله‌ای کوچک در یک ابزار مالی (به‌عنوان مثال یک سهم) شود. اگر این معامله کوچک با ارزش یا حجم اندک باعث تغییر در قیمت ابزار مالی شود، این می‌تواند نشانه‌ای از دستکاری بازار باشد که فورا توسط ناظر موردبررسی قرار می‌گیرد. همچنین در روش «معاملات با استفاده از سفارش به قیمت بازار»، طیف گسترده‌ای از ابزارهای مالی وجود دارد که برخی از آنها نقدشوندگی محدودی دارند. پیامد نقدشوندگی اندک، می‌تواند نوسانات قیمتی بزرگ در هنگام ثبت‌سفارش به قیمت بازار باشد. این مساله همچنین در مورد سفارش‌های محدود که قیمت آنها با قیمت آخرین معامله انحراف زیادی دارند نیز صدق می‌کند، یعنی این سفارش‌ها به‌طور بالقوه می‌توانند با قیمتی اجرا شوند که به‌طور قابل‌توجهی از قیمت آخرین معامله انحراف دارد.

آمار جهانی روش‌های سوءاستفاده

از سال‌۲۰۱۶ تا پایان سال‌۲۰۲۰ میلادی در ایالات‌متحده آمریکا حدود ۸‌میلیارد دلار جریمه نقدی بابت جرائم مربوط به سوءاستفاده از بازار دریافت شد. نکته جالب‌توجه اینکه این جریمه از حدود ۲۰۰ پرونده تخلف دریافت‌شده که نشان از میزان سنگینی جرائم دستکاری در این کشور دارد. در این کشور و در سال‌های یادشده و انتشار اطلاعات کذب رایج‌تر بوده‌اند و تعداد زیادی از پرونده‌ها شامل جریمه بیش از ۱۰۰‌میلیون دلار بودند. انگلستان نیز در بازه زمانی یادشده تعداد زیادی پرونده را بررسی و جریمه حدود ۲‌میلیارد دلاری را دریافت کرده که نشان از روش مشابه ایالات‌متحده در برخورد سنگین با تخلفات کشف‌شده دارد. سایر کشورهای عضو اتحادیه اروپا در این بازه زمانی حدود ۴۰۰‌میلیون دلار جریمه از محل سوءاستفاده از بازار دریافت کردند که فرانسه، ایتالیا و اسپانیا پس از انگلستان بیشترین میزان جرائم را به خود اختصاص داده‌اند.

در اتحادیه اروپا انتشار اطلاعات کذب بیشترین تخلفی است که صورت‌گرفته و بیش از نیمی از پرونده‌ها را به خود اختصاص داده است. چین نیز در این بازه زمانی بیش از ۳۵۰پرونده تشکیل داد و حدود ۷/ ۴میلیارد دلار جریمه از این محل اخذ کرد. علت این امر که چین با وجود پرونده‌های تخلف بیشتر، جرائم کمتری اخذ کرده از این مساله نشأت می‌گیرد که تنها ۱۰‌درصد پرونده‌های سوءاستفاده از بازار در این کشور مربوط به سرمایه‌گذاران حقوقی و حدود ۹۰‌درصد تخلف‌ها مربوط به سرمایه‌گذاران حقیقی بوده است. ژاپن در این سال‌ها با پرونده‌های تخلف بسیار کمتری مواجه بوده و تنها حدود ۲۰‌میلیون دلار جریمه از این محل اخذ شده است. البته کشورهایی مانند ژاپن علاقه بیشتری به استفاده از حکم زندان برای این نوع از جرائم دارند که منجر به کاهش مبلغ جرائم نیز شده است.

مجازات مربوط به انواع روش‌های سوءاستفاده از بازار

در اتحادیه اروپا قوانین مربوط به این حوزه در دو بخش کیفری و حقوقی ارائه‌شده و در صورت اثبات جرم، شخص از محل هر دو قانون مجازات می‌شود. بر اساس قانون کیفری شخصی که اقدام به انجام معاملات نهان یا دستکاری بازار یا افشای غیرقانونی کذب می‌کند به حبس به مدت حداقل ۴ سال‌محکوم می‌شود. شخص حقیقی در ارتباط با معاملات دارندگان اطلاعات نهانی و دستکاری بازار حداقل سه‌برابر سود حاصله یا زیان حاصل‌نشده جریمه نقدی می‌شود.

شخص حقوقی نیز برای معاملات دارندگان اطلاعات نهانی و دستکاری بازار سه‌برابر سود حاصله یا زیان حاصل‌نشده جریمه نقدی می‌شود. در ایالات‌متحده با توجه به قوانین ایالتی و شرایط پرونده میزان جرائم کاملا متفاوت است، اما به‌صورت کلی از بعد کیفری اشخاص حقوقی در اثر سوءاستفاده از بازار ممکن است تا ۲۵‌میلیون دلار و اشخاص حقیقی تا ۵‌میلیون دلار جریمه شوند. میزان حبس اشخاص حقیقی در این کشور می‌تواند تا ۲۰ سال‌در نظر گرفته شود. از بعد حقوقی اشخاص حقیقی و حقوقی ممکن است سه‌برابر عایدی حاصل از دستکاری یا زیان پرهیزشده جریمه شوند.

در بورس استرالیا چنانچه شخص حقیقی مرتکب معاملات با استفاده اطلاعات نهانی شود به مجازات حداکثر ۱۵ سال‌حبس یا یک‌میلیون دلار استرالیا یا سه‌برابر سود حاصله یا زیان کسب‌نشده مجازات می‌شود. اشخاص حقوقی که این جرم را مرتکب شوند به حداکثر ۱۰‌میلیون دلار جریمه یا سه‌برابر سود حاصله یا زیان کسب‌نشده جریمه می‌شوند. برای سایر روش‌های سوءاستفاده، برای شخص حقیقی حداکثر ۱۵ سال‌زندان و حداکثر یک‌میلیون دلار استرالیا یا سه‌برابر سود حاصله یا زیان کسب‌نشده مجازات در نظر گرفته می‌شود. برای شخص حقوقی نیز برابر حداکثر ۱۰‌میلیون دلار جریمه یا سه‌برابر سود حاصله یا زیان کسب نشده است.

شخص سوء‌استفاده‌کننده از بازار در بورس کره‌جنوبی به مجازات حداقل یک سال‌حبس یا جریمه سه تا پنج‌برابر سود حاصله یا زیان حاصل‌نشده مواجه می‌شود. همچنین اگر میزان سود حاصل‌شده یا زیان حاصل‌نشده بیشتر از ۵۰۰‌میلیون وون کره‌جنوبی باشد، مجازات تشدید می‌شود. در چین نیز برای معاملات با استفاده از اطلاعات نهانی یک تا ۵ برابر سود حاصله یا زیان محقق‌نشده جریمه اخذ می‌شود.

چنانچه مبلغ حاصل از دستکاری کمتر از ۳۰‌هزار رممبی (واحد پولی) باشد میزان جریمه بین ۳۰‌هزار تا ۶۰‌هزار واحد پولی خواهد بود. برای سایر روش‌های سوءاستفاده از بازار نیز از ضریب یک تا انواع معاملات نهانی ۵ برابر سود یا زیان پیشگیری‌شده استفاده می‌شود اما اگر عایدی از محل جرم کمتر از ۳۰۰‌هزار واحد پولی باشد جریمه‌ای بین ۳۰۰‌هزار تا ۳‌میلیون واحد پولی اخذ خواهد شد. علاوه‌بر جریمه نقدی برای هریک از موارد یادشده بین یک تا ۵ سال‌حبس نیز در نظر گرفته می‌شود. چنانچه تخلف بسیار بزرگ باشد ممکن است میزان حبس تا ۱۰ سال ‌افزایش پیدا کند. اشخاصی که در بورس استانبول با استفاده از اطلاعات نهانی اقدام به معامله کنند به حبس به میزان حداقل ۳ سال‌ و حداکثر ۵ سال ‌محکوم می‌شوند. میزان جریمه مالی برای تخلف نیز نمی‌تواند کمتر از دوبرابر سود حاصله یا زیان متحمل‌نشده باشد. متخلفان برای دستکاری بازار و همچنین افشای غیرقانونی نیز به زندان برای حداقل ۳ و حداکثر ۵سال ‌به‌علاوه حبس تعزیری از ۵‌ تا ۱۰‌هزار روز محکوم می‌شوند.

البته برای دستکاری بازار و معاملات نهان بین ۳ تا ۵ سال ‌زندان در نظر گرفته است. حبس تعزیری قابل‌تبدیل به جریمه نقدی است و بر اساس توان مالی متخلف می‌تواند مبلغی از ۲۰ تا ۱۰۰ لیر باشد. مبلغ جریمه نقدی حاصل از حبس تعزیری نباید کمتر از میزان سود حاصل از دستکاری باشد.

شخصی که در بورس ژاپن اقدام به انجام معاملات دارندگان اطلاعات نهانی کند، می‌تواند به حبس تا ۵ سال ‌یا به پرداخت جریمه تا ۵‌میلیون ین محکوم شود. برای سایر روش‌های سوءاستفاده از بازار این حکم می‌تواند تا ۱۰ سال‌حبس و جریمه ۳۰‌میلیون ین افزایش یابد. مبالغ یادشده علاوه‌بر اصل سود یا زیان حاصل‌نشده توسط متخلف است. مجازات سوءاستفاده از بازار در بورس هنگ‌کنگ نیز تا ۱۰ سال‌ حبس و جریمه نقدی تا ۱۰‌میلیون دلار هنگ‌کنگ است. مبالغ یادشده علاوه‌بر اصل سود یا زیان حاصل‌نشده توسط متخلف است.

چگونه در بورس فریب نخوریم؟

بانک اول - صعودی ها دسته جمعی در بازار سهام توهم کسب سود اسان با اتکا به شایعات و تحلیل های خطا ایجاد میکند.اما درامدزایی پایدار در بورس تهران نیازمند شناخت فردی فرصتها است نه تکیه بر سیگنال فروشانی که قصد فریب تازه واردها را دارند.

به اشتراک بگذارید:

فریب انواع معاملات نهانی در بازار سهام، اقداماتی است که موجب تحریک سرمایه گذاران به انجام تصمیمات خرید و فروش مبتنی بر اطلاعات اشتباه شده و معمولاً همراه با زیان برای سرمایه گذاران می باشد. فریب می تواند شامل سرقت آشکار از سرمایه گذاران، دستکاری بازار، معاملات با اطلاعات نهانی و مهمترین آنها اظهار نظر غلط در خصوص گزارش های مالی شرکت ها باشد.

مفهوم فریب و انواع آن در بازار سهام

قطعاً شما در همه کشورها و تمام بازارهای سرمایه مشاهده کرده اید که پیشنهاد سرمایه گذاری از سوی هر فرد متخصص و غیرمتخصصی ارائه می شود. این پیشنهادها بعضا ممکن است موجب شود تا سرمایه گذار فریب خورده و در نهایت زیان سنگینی گریبان گیر او شود. بنابراین، در کشورهای مختلف پیشنهاد فرصت های سرمایه گذاری نامطمئن(ریسکی) به سرمایه گذاران غیرحرفه ای که قادر به ارزیابی ریسک سرمایه گذاری نبوده و طاقت تحمل زیان های سرمایه ای زیادی را ندارند، یک چالش جدی محسوب می شود.

در بازار سهام، فریب انواع مختلفی دارد که رایج ترین آنها در زیر توضیح داده شده است.

1- فریب از طریق اینترنت

بسیاری از سرمایه گذاران از اینترنت و شبکه های اجتماعی برای تصمیمات سرمایه گذاری خودشان استفاده می کنند. این ابزارهای آنلاین در عین مزایای بسیاری که برای سرمایه گذاران فراهم می کنند، می تواند ابزار مناسبی برای تحقق مقاصد شوم کاهبرداران باشد. کلاهبرداران(فریب کاران) به سادگی می توانند طوری وانمود کنند که اطلاعاتشان دقیق، معتبر و واقعی بوده و تشخیص مطالب جعلی از واقعیت برای سرمایه گذاران دشوار خواهد بود.

2- فریب در سهام شرکت های با سرمایه اندک

اگر قصد دارید در شرکتی که سهام آن به صورت ناخواسته رشد کرده است، سرمایه گذاری کنید باید مراقب باشید زیرا این رشد ممکن است به صورت غرض ورزانه از طرف افرادی ساماندهی شده باشد که بابت بالا بردن قیمت سهام پول دریافت کرده اند یا از سوی مدیران و خودی های شرکت برنامه ریزی شده باشد که منتظرند تا بعد از ایجاد یک خرید هیجانی و ایجاد حباب در قیمت سهام از فروش سهامشان سود کسب کنند که به این نوع فریب الگوی پامپ و دامپ نیز گفته می شود.

نکته مهم این است که چه سهم هایی جزء سهام شرکت های با سرمایه اندک هستند و چرا نسبت به دستکاری قیمتی سهام بیشتر حساسند؟

اطلاعات عمومی در دسترس، درباره سهام شرکت های با سرمایه اندک اغلب نادر است و این سبب می شود متقلبان به راحتی بتوانند اطلاعات اشتباه را منتشر کنند. همچنین دستکاری قیمت سهام شرکت های با سرمایه اندک برای متقلبان راحت تر است. زیرا به لحاظ تاریخی سهم های با سرمایه اندک دارای نقد شوندگی کمتر و در نتیجه نوسانات بیشتر می باشند.

نشانه های تقلب در سهام شرکت های کوچک

• توصیه یا پیشنهاد نابجا در مورد یک سهم یا رشد نابجای یک سهم
• عدم وجود فعالیت تولیدی یا تجاری واقعی در یک شرکت
• افزایش غیر قابل توجیه در قیمت سهم یا حجم معاملات سهم
• تغییرات مکرر در اسم شرکت یا نوع فعالیت شرکت

3- فریب از طریق حساب سازی

این فریب زمانی اتفاق می افتد که دارایی های شرکت بیش انواع معاملات نهانی از حد یا بدهی های آن کمتر از حد بیان شده باشد. بدین منظور که کسب و کار شرکت از نظر مالی قوی تر از آنچه که هست دیده شود. حساب سازی عبارت است از اینکه فرد یا سازمانی حساب های مربوط به شرکت را تغییر داده، از بین برده یا محو نماید. یا حساب انواع معاملات نهانی هایی از یک فرد یا سازمان ارائه دهد که منعکس کننده ارزش واقعی یا فعالیت های مالی واقعی آن نیست.(موسسه حسابرسی انرون)

حساب سازی معمولاً به دلایل زیر اتفاق می افتد:

• برای تأمین مالی اضافی از یک بانک
• گزارش دادن سودهای غیرواقعی
• جذب سرمایه گذاران جدید
• بالا بردن قیمت سهم
• کسب پاداش های مرتبط

4- فریب از طریق دستکاری بازار

دستکاری بازار به صورت «عملی آگاهانه به منظور تشویق دیگران به خرید سهام یا تغییر قیمت به صورت ساختگی» یا «دخالت تعمدی در عملکرد آزادانه عرضه و تقاضا در بورس اوراق بهادار» یا «کنترل قیمت اوراق بهاداربا استفاده از معاملات ساختگی» تعریف شده است. اما به طور کلی دستکاری بازار به فعلیت هایی اطلاق می شود که به هر طریق ممکن کارکرد آزادانه عرضه و تقاضای بازار را دچار اخلال می کند و فعالان به خلق قیمت های ساختگی و نمایش کاذبی از فعالیت بازار سهام مبادت ورزیده و در نهایت به گمراه ساختن فعالان بازار منتهی می گردد.

دستکاری معمولاً در اوایل رشد بازار صورت می گیرد و در شرایطی رخ می دهد که بازار به برخی کمبودهای ساختاری دچار است. این امر در بازارهایی که عرضه و تقاضا در آن محدود است نمودِ بیشتری می یابد.

5- فریب از طریق معاملات با اطلاعات نهانی

اطلاعات نهانی شامل هر گونه اطلاعات افشا نشده برای عموم که به طور مستقیم و غیر مستقیم به اوراق بهادار، معاملات یا ناشر آن مربوط می شود و در صورت انتشار، بر قیمت و یا تصمیم سرمایه گذاران برای معامله اوراق بهادار مربوطه تأثیر می گذارد.

معامله اوراق بهادار با استفاده از اطلاعات نهانی زمانی واقع می شود که فرد یا سازمانی عالماً با در اختیار داشتن اطلاعات محرمانه ای که در دسترس عموم قرار ندارد و چنانچه در اختیار عموم قرار گیرد به صورت قابل ملاحظه ای قیمت اوراق بهادار را تحت تأثیر قرار می دهد، اقدام به خرید یا فروش اوراق بهادار می کند.

از جمله معامله گران با اطلاعات نهانی می توان به مدیران و هیئت مدیره و همچنین کارکنان شرکت نام برد.