شواهد زیادی مبنی بر هرمی بودن وان کوین وجود دارد. مدیران این پروژه قبلا در عملیات کلاهبرداری شناخته شده شرکت داشتهاند، همچنین منابعی که ارائه میشود حاوی هیچ مدرک قابل تأییدی برای هیچ یک از ادعاهای تجاری آنان نیست و اسناد بارگذاری شده برای پشتیبانی از ادعاها اغلب با خود ادعاها در تضاد است.
روش های کلاهبرداری با ارز دیجیتال
کلاهبرداری با ارز دیجیتال بسیار رایج است. با متداولترین روشهای کلاهبرداری به واسطه رمز ارز و کریپتوکارنسی آشنا شده و با آنها مقابله کنید.
بهتر است با چشمانی کاملا باز در بازار رمز ارز حرکت کرده و با شنیدن داستان زندگی افرادی که به واسطه سرمایهگذاری در انواع کریپتوکارنسی مخصوصا بیت کوین طی یک شب ثروتمند شدهاند، سرمایهتان را به باد ندهید! با گسترش مقبولیت و محبوبیت کریپتوکارنسیها، کلاهبرداری با ارز دیجیتال متداولتر شده و بیشتر شاهد سرقت سرمایه افراد هستیم. با کسب آگاهی، از این اتفاقات مصون خواهید ماند.
در دنیای کنونی، متاسفانه رمز ارزهای شما یک دارایی بسیار ارزشمند برای مجرمان به شمار میروند. برخلاف چند سال قبل، آنها لیکوییدیتی بسیار خوبی داشته و قابلیت حمل بالایی دارند. از طرفی دیگر، در صورت انجام یک تراکنش (غیر قانونی با هدف سرقت)، معکوس کردن آن تقریبا غیر ممکن است. به همین دلیل مجرمان سایبری مدتها است بخش قابل توجهی از تمرکزشان را روی صنعت رمز ارز قرار دادهاند. گفتنی است کلاهبرداری با ارز دیجیتال به واسطه یک سری تکنیکهای قدیمی و همچنین روشهای اختصاصی کریپتوکارنسی که طی یک دهه اخیر خلق شدهاند، صورت میگیرد.
در این مطلب با پنج مورد از متداولترین روشهای کلاهبرداری با رمز ارزها آشنا خواهیم شد. آنها را شناخته و دربارهشان با دوستان خود نیز صحبت کنید. با تلاش برای کاهش حجم تخلفات در این فضا، به گسترش کریپتوکارنسی کمک زیادی خواهید کرد.
کلاهبرداریهای (به ظاهر) خیرخواهانه
تعجبی است این روزها، چگونه همه در توییتر، فیس بوک و سایر رسانههای اجتماعی مشابه بسیار سخاوتمند به نظر میرساند! کافی است پاسخها به یک توئیت با تعامل بالا را بخوانید. بدون شک با پیامهای یکی از شرکتها یا اینفلوئنسرهای کریپتویی رو به رو خواهید شد که در حال بذل و بخشش است! آنها قول میدهند در صورت ارسال یک 1 واحد بیت کوین، اتریوم، بایننس کوین یا یک رمز ارز دیگر، 10 برابر آن دارایی را به شما برمیگردانند! اگر چنین چیزی حقیقت داشته باشد، فوقالعاده است، اما متاسفانه با یک کلاهبرداری با ارز دیجیتال رو به رو هستیم. این یک قانون کلی خوب برای استفاده در بسیاری از این کلاهبرداریها است
غیر طبیعی است که میزبان یک مراسم اهدا، ابتدا از شما درخواست پول میکند! در شبکههای اجتماعی، باید مراقب این نوع پیامها باشید. ممکن است پیامها توسط اکانتهایی شبیه به حسابهای کاربری مورد علاقه شما فرستاده شده و ارسالکننده، خود را یک اینفلوئنسر سرشناس یا کارمند شرکتی بسیار معتبر خطاب کند، اما این کار بخشی از حقه برای کلاهبرداری با ارز دیجیتال است.
افرادی که چنینی تکنیکهای فریبکارانهای ترتیب میدهند، اغلب همه ابعاد قضیه را بررسی کرده و با ترفندهای مختلف، دیگران را به سمت باور صحت ادعای خود سوق میدهند. به عنوان نمونه ممکن است زیر پیام آنها در شبکههای اجتماعی، تعداد زیادی پاسخ مبنی بر تشکر از سخاوتمندی ترتیبدهنده برنامه خیرخواهانه، مشاهده کنید. در واقعیت، این پیامها توسط حسابهای کاربری جعلی و رباتها ایجاد شده و بخشی از نقشه کلاهبرداری محسوب میشوند.
برای در امان ماندن، کافی است نسبت به این نوع پیامها و پیشنهادها بیاعتنا باشید. اگر واقعا به قانونی بودن یک پیشنهاد متقاعد شدهاید، نگاهی دقیقتر به پروفایل منتشرکننده پیام بیندازید. خیلی زود به تفاوتها پی برده و متوجه جعلی بودن حسابها خواهید شد. این دسته پیشنهادها کاملا دروغ بوده و برای کلاهبرداری با ارز دیجیتال ترتیب داده میشوند. اما در هر صورت به منظور کسب اطمینان، همیشه به پروفایل ارسالکننده پیام مراجعه کرده و از تاریخچه فعالیت، میزان محبوبیت و حقیقی بودن اطلاعات شخصی درج شده مطمئن شوید.
فراموش نکنید هر طرح خیرخواهانهای دروغ نیست، اما نکته اینجاست که یک طرح این چنینی، نباید پیش شرطی تعیین کرده و ابتدا از کاربر، درخواست پول کند.
یک قانون ساده وجود دارد؛ اگر در شبکههای اجتماعی (یا در کل جامعه) پیشنهادی بیش از اندازه خوب به نظر رسید (Too Good To Be True)، به صحتش شک کنید. چرا یک فرد یا شرکت باید پول شما را ده برابر کرده یا به ازای دریافت مبلغی ناچیز، بلیط هواپیما، هتل، گوشی، تبلت یا هر شی با ارزش دیگری اهدا کند!؟
این شیوه کلاهبرداری با ارز دیجیتال البته مختص رمز ارزها نیست، اما امروز تغییر شکل پیدا کرده و به شکلی متفاوت اجرا میشود. اگر افراد حقهباز سالها قبل با ارائه شماره کارت، از شما درخواست کارت به کارت کردن مبلغی مشخص میکردند، این روزها آدرس والت ارز دیجیتال خود را برای دریافت بیت کوین یا دیگر ارزهای رمزنگاری شده قرار میدهند.
طرحهای هرمی و پانزی برای کلاهبرداری با ارز دیجیتال
طرحهای هرمی و پانزی جزو متداولترین روشهای کلاهبرداری با ارز دیجیتال به شمار میروند. آنها در عمل با یکدیگر تفاوتهایی دارند، اما به خاطر شباهتها، این دو را در یک دستهبندی قرار داده و تشریح میکنیم. در هر دو نوع طرح، شرکتکنندگان با گرفتن قول دریافت سودهای نجومی و باورنکردنی به ورود ترغیب شده و سیستم برای بقا، نیازمند ورود مستمر اعضای جدید است.
طرحهای پانزی
در یک طرح پانزی، ممکن است درباره یک فرصت سرمایهگذاری با سود تضمین شده بشنوید. معمولا این توطئه در لباس یک سرویس مدیریت پورتفولیو ظاهر میشود. در واقعیت، هیچ فرمول جادویی در اینجا وجود ندارد؛ سودی که شما، آن هم طی یک مدت کوتاه برای ترغیب شدن به ادامه فعالیت، دریافت میکنید، در عمل پول سرمایهگذاران دیگر است!
برگزارکننده یک طرح پانزی برای برای کلاهبرداری با ارز دیجیتال پول یک سرمایهگذار را گرفته و به یک استخر اضافه میکند. تنها ورودی وجه نقد به استخر، از اعضای جدید و تازه وارد است. سود سرمایهگذاران قدیمی با پول سرمایهگذاران جدیدتر پرداخت میشود. این چرخه میتواند با پیوستن اعضای تازه، بیشتر ادامه پیدا کند. این کلاهبرداری با رمز ارز وقتی جریان ورود پول نقد به استخر قطع شود، به پایان خواهد رسید؛ سیستم دیگر قادر به پرداخت سود به سرمایهگذاران قدیمی نیست و در نتیجه سقوط میکند.
به عنوان مثال سرویسی را در نظر بگیرید که وعده داده در هر ماه، 10 درصد سود داشته باشد. شما میتوانید با 100 دلار در برنامه شرکت کنید. برگزارکننده طرح پانزی سپس فرد دیگری را نیز به سرمایهگذاری با پرداخت 100 دلار پول ترغیب میکند. با استفاده از این پول تازه به دست آمده، او میتواند 110 دلار به شما در پایان ماه پرداخت و وعدهاش را عملی کند! پس از آن فرد کلاهبردار میبایست برای کسب پول کافی به منظور پرداخت سود نفر دوم، نفر سوم را به مجموعه اضافه کند. این چرخه تا زمانی که وی به بن بست رسیده و فرد جدیدی برای عضو کردن پیدا نکند، ادامه خواهد داشت. در بیشتر مواقع، چرخه تا زمان انفجار طرح و لو رفتن نقشه کلاهبرداری با ارز دیجیتال برگزارکننده، که امری اجتنابناپذیر و حتمی است، ادامه پیدا میکند.
سرنوشت این نوع سیستمها فروپاشی است، چرا که سودها واقعی و حاصل از کار نیست. در عمل هیچ سودی وجود ندارد و فقط پول دست به دست میشود! این طرحها اغلب قبل از شکست، توسط مراجع قانونی برچیده میشوند، چرا که فعالیتشان خیلی زود حساسیت بسیاری را برانگیخته و مراجع قانونی را به بررسی درباره نحوه کار و سودآوری سیستم ترغیب میکند. همچنان که سرمایهگذاران بیشتری درگیر میشوند، احتمال جلب توجه مراجع قانونی افزایش پیدا خواهد کرد.
همانطور که میبینید، طرحهای پانزی به رمز ارزها محدود نشده و از مدتها قبل وجود داشتهاند، اما این روزها شیوه اجرایشان متفاوت شده است. اگر پیش از این، شما را برای دریافت سودی بینظیر به سرمایهگذاری با x دلار ترغیب میکردند، این روزها پیشنهاد سرمایهگذاری با x واحد بیت کوین، اتریوم یا دیگر رمز ارزهای ارزشمند را مطرح میکنند.
طرحهای هرمی
در یک طرح هرمی، افراد درگیر در پروژه باید فعالیت بیشتری انجام بدهند. به عبارتی در کلاهبرداری با رمز ارز به واسطه طرح پانزی، اغلب کافی است مبلغی را سرمایهگذاری کرده و در نهایت سودتان را بدون انجام عملی خاص دریافت کنید، اما طرحهای هرمی نیازمند فعالیت شرکتکننده برای یافتن اعضای جدید است.
در بالای هرم، برگزارکننده قرار دارد. فرد یا افراد نوک هرم، تعداد مشخصی را برای کار در سطح زیر خود استخدام میکنند. هر یک از این افراد، تعداد دیگری را به ورود دعوت و اصطلاحا آنها را به زیر مجموعه خود اضافه میکنند. این روند همینطور ادامه پیدا خواهد کرد. در نهایت با یک ساختار عظیم مواجه میشوید که به طور تصاعدی رشد کرده و با ایجاد سطوح جدید، تغییر شکل پیدا میکند. تصویر زیر به خوبی گویای چگونگی پیشروی طرحهای این چنینی برای کلاهبرداری با ارز دیجیتال است.
تاکنون، چارت سازمانی احتمالی یک کسب و کار بسیار بزرگ (قانونی) را توصیف کردیم. یک طرح هرمی به خاطر امید دادن برای دریافت سودهای نجومی با جذب اعضای جدید، متمایز میشود. تصور کنید یک برگزارکننده طرح هرمی برای کلاهبرداری با ارز دیجیتال به آلیس و باب به ازای 100 دلار برای هر فرد، حق عضویت اعضای جدید را داده و 50 درصد سهم درآمد بعدی آنها را برداشت میکند. آلیس و باب در ادامه میتوانند مثل برگزارکننده عمل کرده و به افراد استخدام شده توسط خود، پیشنهاد مشابهی ارائه کنند (آنها برای بازیابی سرمایه اولیه خود حداقل به دو عضو نیاز دارند).
به عنوان نمونه، اگر آلیس عضویت را به کارول و دن (100 دلار برای هر نفر) بفروشد، از 200 دلار به دست آمده، تنها 100 دلار برایش باقی خواهد ماند، چرا که نیمی از درآمدش را باید به سطح بالاتر از خود انتقال بدهد. اگر کارول به عنوان زیر مجموعه آلیس فریب این طرح هرمی کلاهبرداری با ارز دیجیتال را خورده و طبق قواعد، اعضای جدیدی را به سیستم وارد چرخه طرح پانزی کند، سود سطوح بالاتر باز هم افزایش پیدا خواهد کرد؛ آلیس نیمی از درآمد کارول را دریافت کرده و سطح بالای آن نیز نیمی از درآمد آلیس را کسب میکند. پس با ورود هر عضو جدید، بدون توجه به زیاد شدن سطوح هرم، چیزی عائد برگزارکننده خواهد شد.
با گسترش طرح هرمی، اعضای قدیمیتر جریان درآمد فزایندهای کسب میکنند، چرا که پولهای به دست آمده، از سطوح پایینتر به سمت آنها سرازیر میشود. اکنون آنها بدون فعالیت و تلاش برای گرفتن عضوهای جدید، تنها به واسطه فعالیت اعضای واقع در سطوح پایین برای گرفتن عضوهای جدید، به درآمد میرسند. اما به دلیل رشد نمایی، این مدل برای مدتی طولانی پایدار نیست.
برخی مواقع، شرکتکنندگان برای دریافت حق فروش محصولات یا خدمات، مبلغی پرداخت میکنند. ممکن است تا امروز درباره شرکتهای متکی بر بازاریابی چند سطحی (MLM) شنیده باشید که به خاطر اجرای طرحهای هرمی به این روش، متهم شناخته شدهاند.
در مبحث بلاک چین و کریپتوکارنسی، طرحهای هرمی متعددی تا امروز شکل گرفتهاند. سیستم کار هرمی جدید نیست، اما بعد از ظهور صنعت رمز ارزها، به آن نیز ورود پیدا کرد. به عنوان نمونهای از طرحهای این چنینی که دستشان برای اعضا رو شده و در نهایت فرو پاشیدند میتوان به OneCoin ،Bitconnect و PlusToken اشاره کرد.
چگونه فریب پانزی را بشناسیم؟!
طرح پانزی تا زمانی ادامه مییابد که سرمایهگذاران جدید به اندازه کافی وجود داشته باشند یا طراح از میزان پول بهدست آمده راضی شود. پس از اینکه مقدار زیادی پول جمع شد و یا دیگر سرمایهگذاران جدید به اندازه نیاز وارد عرصه نشدند، طراح دیگر سودی پرداخت نمیکند. طبق قاعده تصاعد و جمعیت، معمولاً یک طرح پانزی بیشتر از دو سال دوام نمیآورد.
طرح پانزی چگونه کار میکند؟
بهطور کلی همه طرحهای پانزی یک چرخه را دنبال میکنند اما نحوه کار میتواند کمی متفاوت باشد. هسته اصلی همه طرحهای پانزی یکی است اما ظاهر و نوع ادعاها متفاوت است.
چرخه اصلی در همه طرحهای پانزی
۱- تبلیغات فریبنده
در ابتدا با تبلیغات کاذب (معمولاً در اینترنت یا گروههای اجتماعی)، چند نفر جذب سیستم میشوند و مقدار کمی سرمایهگذاری میکنند. همچنین بعضی از طرحهای پانزی روشهای بازاریابی هم در پیش میگیرند که اگر یک کاربر عضو جدید وارد سیستم کند، سودش بیشتر خواهد شد.
۲- واریز سودهای اولیه و جلب اعتماد
سودها بهطور مرتب واریز میشود تا اعتماد بیشتری برای مبالغ بیشتر و سرمایهگذاران جدید جلب شود. این سودها یا با استفاده از پول سرمایهگذاران جدید و یا از سرمایه اولیه طراح پرداخت میشود.
۳- ورود حجم زیادی از سرمایه
پس از جلب شدن اعتماد افراد، موج عظیمی از سرمایه به سیستم وارد میشود. سرمایهگذاران قدیمی هم پول بیشتری سرمایهگذاری کرده و حتی دوستان و آشنایان نزدیک خود را به طرح دعوت میکنند. در این مرحله تعصبات کورکورانه موجب میشود برخی از سرمایهگذاران، حتی اقدام به دریافت وام یا قرض سنگین و حتی فروش خانه یا اتومبیل خود کنند.
موارد یک تا سه چندین بار تکرار میشوند تا اینکه دیگر سرمایهگذار جدیدی وجود نداشته باشد یا مقدار زیادی پول جمع شده باشد. پس از آن، طراح پولها را برداشته و ناپدید میشود.
تشخیص طرح پانزی
با وجود اینکه کلاهبرداریهای پانزی در انواع و شکلهای مختلف ظاهر میشوند، همه انواع آن، یکسری خصوصیات اصلی دارند که عبارتند از:
سودهای نجومی و تضمینی
قول سودهای نجومی و تضمینی از خصوصیات اصلی یک طرح پانزی است. هر جا این وعده را دیدید، به پانزی بودنش شک کنید. منظور از نجومی بودن سود این است که اگر قرار باشد با پول خود کار کنید، باز هم سودش از طرح پانزی پایینتر است. مثلاً ماهی بیش از 10درصد سود تضمینی، بسیار مشکوک است. به این فکر کنید که چطور میشود بدون هیچ ریسکی چنین سودی را تضمین داد؟
ناشناس بودن طراح
در یک طرح پانزی اطلاعات چندانی درباره تیم یا گرداننده وجود ندارد و اگر هم وجود داشته باشد، معمولاً از اسامی مستعار یا تقلبی استفاده میشود. یک طراح پانزی قطعاً نمیخواهد شناسایی شود.
عدم شفافیت در فعالیتها
یک طرح پانزی با شفافیت کامل توضیح نمیدهد که چگونه سود نجومی خود را در میآورد و چگونه آن را تضمین میکند. مثلاً بعضی از طرحها میگویند که پول کاربران را در بازارهای سرمایه یا استخراج ارزهای دیجیتال سرمایهگذاری میکنند اما نمیگویند که چطور اینکار را انجام میدهند یا اینکه چگونه از ریسک نوسانات قیمت، سختی استخراج و. در امان هستند.
بدون اطلاعات تماس معتبر
طرحهای پانزی معمولاً آدرس و شماره تلفنهای معتبری از خود اعلام نمیکنند یا به آدرسهای تقلبی و دفترهای کار چند روزه روی میآورند. ناشناسی از خصوصیات اصلی یک طرح پانزی است.
روشهای عجیب دریافت پول
طراح سعی میکند تا مبالغ را از درگاههای غیرقانونی یا این روزها به وسیله ارزهای دیجیتال دریافت کند تا رهگیری آن برای پلیس مشکل باشد.
نداشتن مجوزهای قانونی
طرحهای پانزی نمیتوانند مجوزهای قانونی اخذ کنند. البته گاهی اوقات یک طرح بهقدری حرفهای است که مقامات قانونگذار را هم فریب میدهد یا با باندبازی مجوز را دریافت میکند.
داستان بزرگترین کلاهبرداری جهان
اگر به فیلمهای خارجی آن هم از نوع درام- جنایی علاقه داشته باشید، احتمالا فیلم جادوی دروغ اثر بری لوینسون کارگردان معروف آمریکایی را دیدهاید. این فیلم مستند نیست، اما جالب است بدانید که بر اساس زندگی واقعی بزرگترین کلاهبردار دنیا یعنی برنارد میداف Bernard) Madoff) ساخته شده است. میداف با استفاده از طرح پانزی حدود ۶۵ میلیارد دلار در طی ۱۵ سال از افراد و موسسات مختلف کلاهبرداری کرد و به عنوان بزرگترین کلاهبردار تاریخ شناخته شد. او بابت این کلاهبرداری به ۱۵۰ سال زندان محکوم شد.
برنارد میداف کیست؟
برنارد میداف، در 29 آوریل 1938 در نیویورک به دنیا آمد. پدرش رالف، فرزند یکی از مهاجران لهستانی بود که سال ها به عنوان لوله کش کار کرد. همسر او، سیلویا، خانه دار و دختر یکی از مهاجران رومانیایی و اتریشی بود. رالف و سیلویا در سال 1932 در اوج رکود بزرگ ازدواج کردند. آنها پس از سالها مشکلات مالی، وارد امور مالی شدند.
سوابق معاملات مالی میداف نشان میدهد که والدین میداف در معاملات مالی موفق نبودند. سیلویا در دهه 1960 آدرس خانه میداف در کوئینز را به عنوان شرکتی به نام Gibraltar Securities ثبت کرد. اما این دفتر خیلی زود به دلیل عدم گزارش وضعیت مالی آن کسب و کار مجبور به تعطیلی شد. خانه این زوج همچنین دارای حق مالیاتی بیش از 13000 دلار بود که از سال 1956 تا 1965 پرداخت نشده بود. موضوعی که بسیاری معتقدند در شکلگیری افکار کلاهبردارانه برنارد بیتاثیر نبود.
با این حال میداف جوان در این دوره علاقه کمی به امور مالی نشان داد. در عوض او به شنا و غریق نجات علاقه زیادی داشت و همین موضوع نیز باعث شد تا مربی شنا او را به عنوان نجات غریق در باشگاه ساحلی Silver Point در آتلانتیک بیچ، لانگ آیلند استخدام کند. میداف در این حرفه تقریبا موفق بود و توانست مقداری پول نیز پس انداز کند. او در کنار فعالیت در حرفه خود، در دانشگاه نیز به تحصیل پرداخت و در رشته علوم سیاسی فارغالتحصیل شد. برنارد در دانشکده حقوق بروکلین نیز ثبت نام کرد، اما علاقهای به این رشته نداشت و خیلی زود آن را رها کرد.
بنابراین در آن سال، با استفاده از 5000 دلاری که از شغل نجات غریق خود پس انداز کرده بود، سراغ سرمایه گذاری رفت و شرکتی را با نام میداف اینوستمنت سکیوریتیز ثبت کرد. برنارد از طریق این شرکت، خیلی زود پایههای ترقی را طی کرد و به یکی از شرکتهای بزرگ تبدیل شد. اما او در شرکت خود، طرح پونزی را به کار گرفت و به دلیل اجرای بزرگترین طرح پونزی که طرحی کلاهبردارانه بود در تاریخ به شهرت جهانی رسید. هنگامی که بازرسان افبیآی و کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده در سال 2008 کلاهبرداری میداف را کشف کردند، زیان سرمایه گذاران میداف در طول تقریباً 20 سال بیش از 50 میلیارد دلار برآورد شد.
کلاهبرداری میداف از کجا آغاز شد؟
کلاهبرداری بزرگ میداف از میان دوستان، اقوام و آشنایان یک باشگاه در منهتن و در لانگ آیلند، آغاز شد، اما در نهایت به سازمانهای خیریه بزرگی مانند Hadassah و دانشگاههایی مانند Tufts و Yeshiva گسترش یافت. سپس ردپای آن به سرمایه گذاران و خانوادههای ثروتمند در اروپا، آمریکای لاتین و حتی آسیا رسید.
روش کلاهبرداری میداف چگونه بود؟
میداف از طرح پونزی برای جذب سرمایه گذاران استفاده میکرد. طرحهای پونزی با تضمین سود غیرمعمول بالا، سرمایهگذاران را جذب میکند. این نام از چارلز پونزی سرچشمه گرفته است، یک کلاهبردار زبردست که قول بازگشت 50 درصد سرمایهگذاری در 90 روز را میداد و در سال 1920 به دلیل نقشهاش به 14 سال زندان محکوم شد.
طرحهای پونزی از پول سرمایهگذاران جدید برای پرداخت سود وعده داده شده به سرمایهگذاران قدیمیتر استفاده میکند. این باعث میشود که عملیات سودآور و مشروع به نظر برسد، حتی اگر هیچ سود واقعی حاصل نشود. در همین حال، شخصی که پشت این طرح قرار دارد، پول اضافی را به جیب میزند یا از آن برای گسترش عملیات استفاده میکند.
برای جلوگیری از اینکه سرمایهگذاران «سود» خود را پس بگیرند، طرحهای پونزی آنها را تشویق میکند که در بازی بمانند و حتی پول بیشتری کسب کنند. در طرح پونزی «استراتژیهای سرمایهگذاری» مورد استفاده مبهم و یا محرمانه هستند، زیرا طراحان ادعا میکنند برای محافظت از کسبوکارشان است. تنها کاری که آنها باید انجام دهند این است که به سرمایه گذاران بگویند که به طور دورهای چقدر سود میکنند، بدون اینکه در واقع هیچ بازده واقعی داشته باشند.
اما برای آنکه با طرح پونزی بهتر آشنا شویم، یک مثال ملموس میزنیم. در طرح پونزی، فرد کلاهبردار به افراد پیشنهاد میکند که پول خود را به او بسپارند تا او با سرمایهگذاری بر روی آنها، بعد از مدت معین سود خوبی را به آنها تحویل دهد. مثلا عنوان میکند در عرض یک یا دو ماه در ازای سرمایه واگذار شده، 50 درصد سود میدهد. طبیعی است که در این شرایط افراد زیادی از جمله افراد ناآگاه وسوسه میشوند و مقداری از سرمایه خود را به فرد کلاهبردار میدهند.
کلاهبردار هم طبق وعده خود بعد از یک ماه سود وعده داده شده را به افراد میدهد. در این شرایط وقتی خیال افراد از بابت دریافت سود آسوده میشود، تحریک میشوند تا پول بیشتری را به کلاهبردار بدهند. احتمالا در این شرایط کل مبالغ پیشین و سود دریافتی را واگذار میکنند.
وقتی اخبار چنین سرمایهگذاری منتشر میشود، افراد بیشتری به سرمایه گذاری با این روش روی میآورند. در این شرایط کلاهبردار، سود افراد قدیمی را از طریق سرمایههای دریافتی جدید پرداخت میکند و این چرخه همچنان ادامه میکند. اما این سیستم در نهایت محکوم به توقف و شکست است.
چرا سیستم پونزی محکوم به شکست است؟
به طور کلی طرح های پونزی معمولاً چندان پایدار نیستند. علت این موضوع به چند دلیل است:
اول آنکه ممکن است فرد کلاهبردار بعد از دریافت مبالغی از سرمایه مردم، متواری شود.
دوم آنکه از یک مرحلهای به بعد یافتن سرمایهگذاران جدید سختتر میشود - به این معنی که جریان نقدینگی از بین میرود - و بسیاری از سرمایه گذاران فعلی شروع به بیرون کشیدن و درخواست بازده خود میکنند.
سوم آنکه ممکن است یک بحران اقتصادی باعث توقف کلاهبردار شود.
سقوط بازارهای مالی در سال ۲۰۰۸، باعث شد برخی از سرمایه گذاران شروع به برداشت پول خود از شرکت میداف کنند همین موضوع باعث عدم پرداخت تامین مبالغ سرمایه گذاران از طرف میداف و در نهایت توقف او شد.
سخن نهایی
بسیاری سیستم کلاهبرداری پونزی را مشابه کلاهبرداری از نوع شبکههای هرمی میدانند. در اصل در سیستم پونزی هیچ گونه تولید و یا سرمایهگذاری صورت نمیگیرد. به زبان عامیانه در این نوع سیستم، سود واقعی وجود ندارد، بلکه سود سرمایه گذاران با پول سایر مشتریان یا سرمایه گذاران پرداخت میشود. در واقع علت اصلی توقف این نوع سیستمها، همین موضوع است. یعنی فرد کلاهبردار با پول و سرمایه مردم بازی میکند و بدون آنکه آنها چرخه طرح پانزی را سرمایهگذاری کند، تنها به جذب سرمایهها اقدام میکند.
متاسفانه سیستمهای کلاهبرداری از نوع پونزی یا هرمی، هنوز هم وجود دارد. بسیاری با وعده سرمایهگذاری در بازار رمز ارزها و پرداخت سودهای بسیار بالا و وعده یک شبه پولدار شدن، قربانیان خود را مییابند. بنابراین نیاز است پیش از سرمایه گذاری پیرامون فرد یا شرکت سرمایه گذار تحقیقات را انجام دهید و در مورد پیشنهاداتی که وعده سودهای کلان و ثابت با سرمایه اندک را به شما میدهند، هوشیارانه رفتار کنید.
پروژه کلاهبرداری وان کوین (OneCoin)
از آنجایی که در سالهای گذشته شاهد رشد عجیب برخی از پروژهها در بازار کریپتو بودهایم، بد نیست به بررسی یکی از قدیمیترین طرحهای پانزی در کریپتو بپردازیم تا با شناخت آن بتوانیم نسبت به پروژههایی با ویژگی مشابه با حساسیت بیشتری عمل کنیم. یک رفتار رایج در بازار کریپتو ترس از دست دادن فرصتهای کسب سود است که باعث میشود افراد بدون فکر دست به معاملههای عجیب و غیرمنطقی بزنند.
احتمالا شما هم داستان بسیاری از افراد را شنیدهاید که با سرمایهگذاری مبلغ ناچیزی روی بیت کوین، در گذر زمان سرمایههای زیادی به دست آوردهاند. برای همین افراد تازه وارد با شنیدن این نوع داستانها به دنبال پروژههای مشابهی میگردند تا به واسطه آن در مدت زمان کمی بتوانند سرمایههای خود را چند برابر کنند. سرمایه گذاران وان کوین از این دسته افراد بودند، آنها وان کوین را فرصتی دوباره برای کسب سود از بازار کریپتو میدانستند، اما چه اتفاقی برای سرمایه گذاران وان کوین افتاد؟ در این مقاله از داموندمگ قصد داریم به بررسی پروژه اسکم وان کوین و جزئیات مربوط به این طرح پانزی بپردازیم. با ما همراه باشید.
- 1) وان کوین چیست؟
- 2) بنیانگذاران وان کوین (OneCoin) چه کسانی بودهاند؟
- 3) کلاه برداری وان کوین چطور اتفاق افتاد؟
- 4) نحوه کشف کلاهبرداری وان کوین
- 5) چه چیزی باعث رشد وان کوین شد؟
- 6) مجرمان کلاهبرداری وان کوین چه شدند؟
- 7) از پروژه کلاهبرداری وان کوین (OneCoin) چه میآموزیم؟
- 8) سخن پایانی
- 9) سؤال های متداول
وان کوین چیست؟
وان کوین (OneCoin) که توسط The Times به عنوان یکی از بزرگترین کلاهبرداری های تاریخ معرفی شده، یک طرح پانزی کریپتویی است. طرحهای پانزی در بازار کریپتو، به طرحهایی گفته میشود که به سرمایه گذاران وعده بازدهی بالا با ریسک کم یا بدون ریسک و در مدت زمان کم را میدهد. این طرح در واقع یک طرح هرمی بوده که سرمایه گذاران در ازای معرفی اعضای جدید، کوینهای Onecoin دریافت میکردند. در تبلیغاتی که از سال 2014 برای این طرح انجام شده، این کوین را به عنوان better bitcoin به معنی بیت کوین بهتر و ارز دیجیتال بزرگ بعدی معرفی کردهاند. اخبار و اطلاعاتی که از این پروژه در دسترس است نشان دهنده آن است که این طرح بیش از 3 میلیون عضو در 175 کشور داشته که بین 4 تا 19 میلیارد دلار برای بنیانگذار، Cryptoqueen و همدستانش در یک دوره دو تا سه ساله به ارمغان آورده است.
بنیانگذاران وان کوین (OneCoin) چه کسانی بودهاند؟
مغز متفکر پروژه وان کوین Ruja Ignatova است که بیبیسی در یک سری پادکستهای خود او را با عنوانThe Missing Cryptoqueen (ملکه کریپتو) معرفی میکند. او متولد می 1980 در بلغارستان است و در سال 2006 از دانشگاه کنستانز فارغ التحصیل دکترای حقوق بین الملل است. روژا وان کوین را با همکاری دو شخص کلیدی دیگر راه اندازی کرد، یکی برادرش کنستانتین ایگناتوف و سباستین گرین وود. گرین وود شخصی است که به گفته کوین تلگراف پیش از وان کوین پروژههای کلاه برداری به شیوه هرمی انجام میداده است.
کلاه برداری وان کوین چطور اتفاق افتاد؟
با توجه به اخباری که وجود دارد این پروژه با استفاده از پیامهای جذاب و فریبنده موفق به کلاه برداری از سرمایه گذاران شده است. وان کوین به افراد قول میداد، تراکنشهای ایمن، استفاده آسان، ارزان قیمت و صرفه جویی در زمان را با استفاده از این پروژه برای کاربران فراهم میکند. این اصطلاحات، عبارتهایی هستند چرخه طرح پانزی که در بازار کریپتو بسیار اهمیت دارند. اما واقعیت این بود که OneCoin هیچ گونه ارزشی ایجاد نمیکرد، حتی از فناوری بلاک چین که اساس کریپتو است پشتیبانی نمیکرد.
سازندگان وان کوین مردم را تشویق میکردند تا به شیوه هرمی از دوستان و خانواده خود دعوت کنند تا وارد چرخه بازاریابی چند سطحی این پروژه شوند. درآمد سازندگان وان کوین از طریق فروش بستههای آموزشی و استفاده از ارز دیجیتال به عنوان ابزار بازاریابی بود. افرادی که وارد این چرخه میشدند، میتوانستند وان کوین استخراج کنند اما نمیتوانستند کوینها را در صرافیهای کریپتو معامله کنند، این کوین پلتفرم خاص خود را داشت. با اینکه کوینها ارزش اسمی در سایت OneCoin داشتند، اما کاربران نمیتوانستند پول نقد کنند و فقط میتوانستند کوینهای خود را در مقادیر محدود در سیستم بسته منتقل کنند. حتی یک رستوران در سال 2016 تصمیم گرفته بود وان کوین را در ازای وعدههای غذایی دریافت کند.
نمیتوان افرادی را که وعدههای پروژه وان کوین را باور کردند و سرمایههای خود را در این پروژه دفن کردند را سرزنش کرد. شاید اگر ما هم بودیم سخنرانیهای یک فرد کاریزماتیک با مدرک دکترا و مهارت سخنوری بی نظیر را که وعده بهشت روی زمین را میداد، باور میکردیم. روژا و همکارانش توانسته بودند مردم را به این باور برسانند که قرار است ثروتمند شوند و بخشی از یک چیز بزرگ باشند، اما متاسفانه این چیز بزرگ به یک کلاهبرداری تاریخی در بازار کریپتو تبدیل شد.
نحوه کشف کلاهبرداری وان کوین
در سال 2015 کوین تلگراف در خبری نوشت:
شواهد زیادی مبنی بر هرمی بودن وان کوین وجود دارد. مدیران این پروژه قبلا در عملیات کلاهبرداری شناخته شده شرکت داشتهاند، همچنین منابعی که ارائه میشود حاوی هیچ مدرک قابل تأییدی برای هیچ یک از ادعاهای تجاری آنان نیست و اسناد بارگذاری شده برای پشتیبانی از ادعاها اغلب با خود ادعاها در تضاد است.
پس از آن در اکتبر 2017 مؤسس این پروژه یعنی روژا ایگناتووا در همایش مروجین وان کوین (OneCoin) در شهر لیسبون حاضر نشد. این ترس وجود داشت که او توسط مخالفان خود کشته یا ربوده شده باشد. درست در همین زمان هشدارهایی مبنی بر کلاهبرداری وان کوین در بین سرمایه گذاران این پروژه گسترش پیدا کرده بود. حتی گفته میشود تیم پروژه وان کوین از یک توسعه دهنده بلاک چین به نام Björn Bjercke، درخواست کردهاند تا برای آنها یک بلاک چین بسازد. این فرد ادعا کرد که اعضای تیم وان کوین هیچ گونه اطلاعاتی درباره این فناوری ندارند و به مردم درباره سرمایهگذاری در پروژه وان کوین هشدار داد.
به گزارش بیبیسی، اسناد دادگاه نشان داده که روژا دو هفته پس از رویداد لیسبون، سوار پروازی از صوفیه به آتن شده است. محل اقامت روژا از آن زمان یک راز باقی مانده و از آنجا رد او گم شده است.
پس از ناپدید شدن ایگناتووا برادرش مسئولیت پروژه را به عهده گرفت. مقامات بلغارستان در ژانویه 2018 به درخواست دادستان آلمان به مقر OneCoin در صوفیه بلغارستان حمله کردند، اما این وب سایت کلاهبرداری به فعالیت خود ادامه داد. سرانجام در مارس 2019 و پس از دستیگری کنستانتین ایگناتوف پروژه وان کوین در دسامبر 2019 بسته شد. طرح کلاهبرداری OneCoin به حدی بزرگ بود که چندین بانک مرکزی نسبت به سرمایهگذاری در آن هشدار داده بودند.
چه چیزی باعث رشد وان کوین شد؟
برای اینکه درک کنید وان کوین چقدر بزرگ شده بود، فقط کافی است تصور کنید که زمانی دومین ارز دیجیتال بزرگ از نظر مارکت کپ بود. این پروژه کلاهبرداری بیش از 50 درصد از سرمایه بازار بیت کوین را در اختیار داشت. روژا در سال 2016 تبلیغات و سخنرانیهای زیادی درباره این پروژه انجام میداد. این فرد که هسته اصلی کلاهبرداری وان کوین بود، در سخنرانیهایش ادعا میکرد که وان کوین ارز دیجیتال شماره یک در سراسر جهان خواهد شد. این شخص با بیان این که وان کوین ویژگیهای بینظیری که یک ارز دیجیتال باید داشته باشد را به طور کامل دارد، مردم را تشویق به سرمایهگذاری در این پروژه میکرد. حتی به وان کوین لقب قاتل بیت کوین داده شده بود. در آن زمان پروژه وان کوین بیش از دو میلیون کاربر فعال داشت و سازندگان این پروژه پانزی ادعا میکردند که هیچ پروژه کریپتویی به این تعداد کاربر فعال در آن زمان ندارد.
بیبیسی در یک خبر درباره اینکه چه چیزی باعث جذب افراد برای سرمایهگذاری در وان کوین شده است اینطور نوشت:
چیزی که باعث جذب سرمایه گذاران به این پروژه شده به گفته خودشان ترس از دست دادن است. این افراد با بیان داستان افرادی که با خرید بیت کوین به سرمایههای خوبی دست پیدا کردهاند، وان کوین را شانس دوم بازار کریپتو میدانستند. بسیاری از افراد هم بیان کردهاند که به خاطر شخصیت رویایی روژا قانع شدهاند که در این پروژه سرمایهگذاری کنند، چرا که شخصیت متقاعدکنندهای داشته است. سرمایه گذاران شاید درکی از فناوری بیان شده نداشتهاند اما با دیدن مخاطبان زیاد روژا و عکسها و کنفرانسهای وی در اکونومیست و فوربس به این موضوع ایمان میآوردند که کار درستی انجام میدهند.
OneCoin نوعی شانس دوم برای کسانی بود که بیت کوین را از دست داده بودند، اما همچنان معتقد بودند که ارزهای دیجیتال انقلابی برای کسب ثروت هستند. افراد در این پروسه کلاهبرداری به وبینارهای وان کوین دعوت میشدند و با وعدههای صاحبان پروژه ترغیب میشدند تا علاوه بر اینکه خودشان در پروژه سرمایهگذاری میکنند، خانواده و دوستان خود را نیز دعوت کنند. سازندگان OneCoin از افراد میخواستند تا به هرگونه مخالفت درباره وان کوین واکنشی نشان ندهند و صرفا به این پروژه اعتقاد داشته باشند تا ثروتمند شوند.
دلیل موفقیت کسب و کار روژا این بود که آنها نقاط ضعف افراد را شناسایی کردند که طمع بود و از آنها سوء استفاده کردند زیرا در آن زمان هیچ درک فنی از بلاک چین وجود نداشت.در آن دوران، بیت کوین کمی بالاتر از 500 دلار معامله میشد و آموزشی درباره رمز ارزها به شیوهای که امروزه فراگیر شده وجود نداشت. بنابراین وان کوین برای کسانی که رشد وسوسه انگیز بیت کوین را از دست داده بودند، یک اتفاق هیجان انگیز بود.
مجرمان کلاهبرداری وان کوین چه شدند؟
سباستین گرین وود متهم شد و برای مدت زمانی در زندان نیویورک نگهداری میشد. حتی مشخص شد زمانی که در زندان بوده مبلغ 20 میلیون دلار چرخه طرح پانزی را با استفاده از تلفن همراهی که به صورت قاچاق در زندان در اختیار داشته، جابجا کرده است.
کنستانتین ایگناتوف، برادر روژا به جرم خود اعتراف کرد و همینطور درباره ترس خواهرش از فدرال رزرو قبل از ناپدید شدنش صحبت کرد.
دکتر روژا ایگناتووا، معروف به کریپتوکوئین، آخرین بار در اکتبر 2017 در آتن، یونان دیده شد. گزارشهای متعددی از او در دبی، تایلند و جاهای دیگر مشاهده شده است، اما هیچکدام اثبات یا تائید نشده است. او همچنان جزء فهرست افراد تحت تعقیب FBI است. حتی گفته میشود روژا برای مخفی شدن از جراحیهای پلاستیک استفاده کرده و در بین مردم زندگی میکند.
از پروژه کلاهبرداری وان کوین (OneCoin) چه میآموزیم؟
از ظهور و سقوط OneCoin میتوان درسهای زیادی آموخت. با استفاده از فناوری بلاک چین میتوان به سادگی پروژههای کلاهبرداری ایجاد کرد. برای اینکه قربانی پروژههای کلاهبرداری نشوید قبل از سرمایهگذاری در یک پروژه بهتر است ابتدا درباره تیم رهبری یک پروژه تحقیق کنید. در پروژه OneCoin روژا ایگناتووا که سازنده اصلی پروژه بود، در اوایل سال 2015 در آلمان متهم به کلاهبرداری شده است. با شروع فعالیت پروژه وان کوین، مقامات کشورهای مختلف شروع به زیر سؤال بردن مشروعیت این پروژه کرده بودند. افراد قربانی این پروژه با یک جستجوی ساده در اینترنت میتوانستند از سرمایه خود مراقبت کنند.
نکته مهم دیگر درباره این پروژه این بود که سازندگان وان کوین، فقط درباره خبرهای خوب پروژه صحبت میکردند و هرگونه صدای انتقادی را به جای توجیه علمی و بحث و بررسی، haters مینامیدند و از سرمایه گذاران میخواستند تا به این صداها توجهی نکنند. برای پیشگیری از قربانی شدن در پروژههای کلاهبرداری ارز دیجیتال بهتر است با افراد آگاه در این فضا آشنا شوید و اظهارات آنها را دنبال کنید. علاوه بر این سعی کنید به کوینها و توکن هایی که فقط در صرافی خودشان عرضه میشوند و در سایر صرافیها لیست نشدهاند، اعتماد نکنید. حتی در پروژههای جدیدی که هیچ نکته منفی در آنها چرخه طرح پانزی دیده نمیشود، فقط به اندازهای سرمایهگذاری کنید که از دست دادن آن میزان سرمایه آسیبی به زندگی شما نمیزند. معمولا طرحهایی که با عضوگیری همراه هستند و وعده بازدهیهای فوق العاده در زمان کوتاه میدهند، احتمال کلاهبرداری در آنها زیاد است.
سخن پایانی
در زمان OneCoin افراد اطلاعات چندانی درباره تکنولوژی بلاک چین و کریپتو نداشتند، به همین خاطر افرادی مانند روژا میتوانستند حتی بدون داشتن علم بلاک چین دست به کلاهبرداری های عجیب بزنند. با توسعه فناوری بلاک چین و افزایش آگاهی عمومی درباره پروژههای کریپتویی، کلاهبرداران هم در این زمینه سعی میکنند اطلاعات خود را افزایش دهند و ممکن است تشخیص این نوع پروژهها هم سختتر شود. به همین خاطر برای اینکه در دام این نوع پروژهها نیفتید دو راه دارید، راه اول میتواند مشورت با افراد متخصص پیش از سرمایهگذاری باشد و راهکار دوم این است که تا جایی که برایتان امکان پذیر است اطلاعات خود را افزایش دهید. حتی زمانی که از یک پروژه کریپتویی تا حد زیادی مطمئن هستید، سرمایه زیادی به آن اختصاص ندهید. متاسفانه ویژگیای که در اکثر انسانها مشترک است، احساس طمع و ترس از دست دادن موقعیت هاست. بنابراین زمانهایی که یک پروژه بیش از حد وسوسه کننده به نظر میرسد، با آگاهی از اینکه ممکن است دچار طمع شده باشید، با دقت بیشتری آن پروژه را بررسی کنید.
سؤال های متداول
1- وان کوین چیست؟
وان کوین یک پروژه کلاهبرداری است که خود را به عنوان یک رمز ارز معرفی کرد که فقط در صرافی اختصاصی خود معامله میشد. این پروژه در حالی خود را ارز دیجیتال معرفی کرد که از تکنولوژی اصلی رمز ارزها هیچ استفادهای در آن نشده بود. با تبلیغات گسترده موفق شد میلیونها سرمایهگذار را وسوسه کند و آنان را تشویق به سرمایهگذاری کند.
2- سازندگان وان کوین چه شدند؟
سازنده اصلی وان کوین روژا ایگناتووا ناپدید شده و همچنان تحت تعقیب است، دو همکار دیگر روژا در زندان به سر میبرند.
3- ملکه کریپتو کیست؟
ملکه کریپتو کسی نیست جز روژا ایگناتووا سازنده اصلی پروژه کلاهبرداری وان کوین که به خاطر تبلیغات گسترده و جذب سرمایه بسیار زیاد در این پروژه، به این اسم نامگذاری شد.
چرخه طرح پانزی
کسب سودهای نجومی برای هر کسی جذاب است و این موضوع ممکن است دلیل ورود بسیاری از افراد به بازارهای مالی من جمله رمزارزها باشد. اما غافل از اینکه ممکن است برخی از این پروژهها کلاهبرداری باشد و دارایی شما را به خطر اندازد. با علی رمضانی، کارشناس حوزه رمزارزها درباره پروژههای کلاهبرداری در این حوزه مصاحبه کردیم و درباره راهکارهایی که به ما کمک میکند که اسیر طرحهای کلاهبرداری نشویم سوال پرسیدیم. در ادامه این گفتگو را با هم میخوانیم.
طرح پانزی به بیان ساده چه معناست؟
طرح پانزی ترفندی برای جذب سرمایه و کلاهبرداری چرخه طرح پانزی است. به این طریق که یک شخص به شما وعده سود تضمینی در صورت در اختیار گذاشتن پولتان را، به شما میدهد. اما واقعیت این است که سود سرمایهگذاران قدیمی با ورود پول افراد جدید پرداخت میشود و اصطلاحا به نوعی بازی با پول اتفاق میافتد و سود پروژه با ورود سرمایه افراد جدید وابسته است. این پروسه تا زمانی که پول وارد چرخه شود ادامه دارد و اگر روند ورود پول قطع شود پروژه شکست میخورد و سرمایهگذاران تمام دارایی خود را از دست خواهند داد.
بزرگترین پروژه های کلاهبرداری رمزارزها در تاریخ، چه پروژه هایی هستند؟
ارزهایی که با روش پانزی از مردم کلاهبرداری داشته اند در این دسته قرار میگیرند. مانند "وان کوین" که حدود 3.7 میلیارد دلار به روش عرضه اولیه ربود. یا "پروژه دابل وی" در بستر اتریوم که مدل دقیق پانزی بود و به اسم قرارداد هوشمند از مردم کلاهبرداری کرد. "دگ کوین"، "کینگ مانی"، "بیکس بی کوین"نیز از دیگر پروژههای کلاهبرداری در این زمینه بودند.
چطور مطلع شویم یک رمز ارز پروژه کلاهبرداری است یا نه؟
در کل در زمینه رمز ارز هر جا خبر از زیر مجموعه گرفتن در قبال چرخه طرح پانزی کسب سود باشد؛ آن پروژه یک طرح پانزی و کلاهبرداری است و آینده ایی ندارد. پس بهتر است قبل از وارد شدن به این پروژهها از کارشناسان این حوزه مشورت بگیرید.
ایردراپ چیست و چطور نشانههای کلاهبرداری در ایردراپ ها را رصد کنیم؟
ایردراپ در حوزه رمزارزها به معنی توزیع رایگان یک ارز است که با هدف تبلیغات و شناخته شدن بین مردم انجام میشود. در صورت انجام کارهایی مانند ثبت نام در سایت آن رمزارز، نصب اپلیکشن مربوطه، دنبال کردن فضای مجازی آن، رمزارز به افراد تعلق میگیرد.
چه راهکارهایی برای حفظ امنیت و جلوگیری از کلاهبرداری در حوزه ارزهای دیجیتال وجود دارد؟
رمز عبور و اطلاعات شخصی مانند کلمات ریکاوری کیف پول، کلید خصوصی کیف پول و موارد مشابه را نباید در اختیار کسی قرار داد و در صورتی که شخصی یا پروژه ای از ما این موارد را خواست؛ آن پروژه کلاهبرداری است.
اگر توصیه ای به افراد تازه وارد در حوزه ارزهای دیجیتال دارید بفرمایید.
قبل از هر چیز طمع نکنید. چرا که اکثر پروژههای کلاهبرداری با بیان سودهای اغوا کننده سعی در تصاحب دارایی شما را دارند پس هرجا بحث سود تضمینی شد در نظر داشته باشید که آن پروژه میتواند کلاهبرداری باشد. اگر شخصی از زیر مجموعه گیری در حوزه رمز ارزها با شما صحبت کرد احساس خطر کنید چون در رمزارزها چیزی به نام زیرمجموعه وجود ندارد. هرجایی که شک کردید حتما از کارشناسان این حوزه مشورت بگیرید. در پایان، حتما قبل از ورود به بازار کریپتوکارنسی، آموزش ببینید و اطلاعات خودتان را در این حوزه به روز نگهدارید.
دیدگاه شما