ارزش دفتری چیست ؟

بررسی اثر نسبت B/M و اندازه شرکت با میزان سود آوری شرکت ها

یکی از مهم ترین شاخص ها در اندازه گیری عملکرد شرکت ها سود حاصله از عملیات آن ها است، شرکت هائی که از قدرت سودآوری بیش تری برخوردار باشند، سهام آن ها مورد پسند بازار قرار می گیرد. بنابراین بررسی، ارزش دفتری چیست ؟ شناخت رفتار سود می تواند یاری دهنده تصمیم گیرندثان در جهت خرید ، یا فروش سهام شرکت ها باشد. نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار و اندازه شرکت به عنوان دو عامل مهم منعکس کننده رفتار سود در شرکت های مربوطه هستند.
هدف این تحقیق یافتن الگوئی است که بر اساس آن رفتار قیمت سهام در رابطه با اندازه شرکت، نسبت B/M توضیح داده شود، نهایتا به این سوال پاسخ خواهیم داد که آیا این دو عامل منعکس کننده رفتار سود هستند یا خیر؟

کلیدواژه‌ها

• ارزش دفتری سهام
• اندازه شرکت
• قیمت بازار سهـام
• نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار
• نسبت بازده ارزش ویژه

20.1001.1.10248153.1383.6.2.6.8

عنوان مقاله [English]

The purpose of this study is to analyze the effect of B/M ratio and size o ROE ratio in the Tehran Stock Exchange. The results ارزش دفتری چیست ؟ could help the investors to make better decisions and in this regards they can increase their overall return.
The study examines the correlation between:
1. B/M ratio and ROE ratio
2. Size of firm and ROE ratio.

ارزش گذاری به روش ارزش دفتری

مفاهیم مختلفی برای ارزش وجود دارد. ارزش یک دارایی را در تحلیل ارزش دفتری چیست ؟ بنیادی می‌توان با استفاده از روش‌های زیر مورد ارزیابی قرار داد:

- ارزش دفتری
- ارزش بازار
- ارزش جایگزینی
- ارزش اسمی
- ارزش تصفیه
- ارزش ذاتی

در این مقاله قصد داریم به توضیح "ارزش دفتری" بطور مفصل بپردازیم. در ابتدا بهتر است تفاوت مفهوم ارزش و قیمت را بیان کنیم:

قیمت: وجهی است که خریدار در قبال دریافت کالا یا خدماتی، پرداخت می‌کند و از سوی دیگر فروشنده کالا یا خدمات را ارائه می‌دهد.
ارزش: انتظاری ذهنی است، به مفهوم منافعی که عموم در آینده از دارایی‌های خود انتظار دارند.

تعریف ارزش دفتری

ارزش دفتری هر سهم از تقسیم مجموع حقوق صاحبان سهام بر تعداد سهام (پس از کسر سهام ممتاز) منتشر شده به دست می‌آید و در ترازنامه درج می‌گردد.

در زمان انحلال شركت، پس از پرداخت تمامی بدهی‌های شركت، به ازای هر سهم، ارزش دفتری داده می‌شود. دانستن ارزش دفتری، برای پی بردن به ارزش خالص یک شرکت مهم است. به عبارت دیگر منظور از ارزش دفتری برای یک شرکت، ارزش کل دارایی‌های شرکت منهای بدهی‌های مانده آن است. برخی از تحلیل‌گران برای ارزش‌گذاری شرکت‌ها علاوه بر دارایی‌های فیزیکی، ارزش دارایی‌های نامشهود را در محاسباتشان لحاظ می‌کنند.

با توجه به تعاریف ذکر شده، مبنای تعیین ارزش دفتری و ارزش اسمی در زمان تأسیس شرکت یکی است (مگر آنکه انتشار سهام به صرف یا انتشار سهام به کسر صورت گرفته باشد)؛ با گذشت زمان و نسبت به عملکرد شرکت بین این دو تفاوت ایجاد می‌گردد.

دو کاربرد اصلی ارزش دفتری به عنوان ارزش حسابداری یک شرکت

1) ارزش دفتری به عنوان ارزش کل دارایی‌های شرکت است و سهامداران در صورت انحلال شرکت آن را دریافت می‌کنند.
2) زمانی که ارزش دفتری با ارزش بازار شرکت مقایسه می‌گردد، می‌تواند نشان دهد که سهام کم ارزش یا پرارزش است.

مزایا و کاربردهای ارزش دفتری دارایی‌های شرکت

با بررسی ارزش دفتری سهام پی خواهیم برد که آیا دارایی، متناسب با ارزش واقعی آن‌ها قیمت‌گذاری شده است. همچنین به دلیل این که این ارزش بیانگر کل دارایی‌های یک شرکت است، در زمان انحلال به سهامداران تعلق می‌گیرد. از مزایای دیگر ارزش دفتری این است که در آن مفروضات و نظر شخصی دخیل نمی‌باشد.

معایب استفاده از ارزش دفتری

ارزش دفتری با یک معادله حسابداری ثابت محاسبه می‌گردد و تورم و نرخ نوسانات بهره در آن در نظر گرفته نمی‌شود. همین‌طور برخی تحلیل‌گران در محاسبات خود دارایی‌های نامشهود را در کنار دارایی‌های فیزیکی در نظر می‌گیرند. همچنین امکان دستکاری جهت بالابردن ارزش دارایی در هنگام ثبت در ترازنامه وجود دارد.

جمع‌بندی

سهام شرکت‌ها به روش‌های مختلفی ارزش‌گذاری می‌شوند، یکی از این روش‌ها ارزش دفتری است که در این مقاله به آن پرداختیم. بهتر است سرمایه‌گذاران به ماهیت شرکت و دارایی‌های دیگر که ممکن است در محاسبه ارزش دفتری لحاظ نگردد، توجه کنند.

آموزش محاسبه عمر مفید اقتصادی و ثبت حسابداری ارزش دفتری دارایی ها

در این آموزش حسابداری، محاسبه عمر مفید و اقتصادی دارایی ها، ثبت حسابداری استهلاک و ارزش دفتری دارایی ها و اثر محاسبات ارزش دارایی‌ها درصورتهای مالی را خواهیم آموخت.

آموزش محاسبه عمر مفید اقتصادی و ثبت حسابداری ارزش دفتری دارایی ها

در این آموزش حسابداری، محاسبه عمر مفید و اقتصادی دارایی ها، ثبت حسابداری استهلاک و ارزش دفتری دارایی ها و اثر محاسبات ارزش دارایی‌ها درصورتهای مالی را خواهیم آموخت.

آموزش محاسبه عمر مفید اقتصادی و ثبت حسابداری ارزش دفتری دارایی ها

در این آموزش حسابداری، محاسبه عمر مفید و اقتصادی دارایی ها، ثبت حسابداری استهلاک و ارزش دفتری دارایی ها و اثر محاسبات ارزش دارایی‌ها درصورتهای مالی را خواهیم آموخت.

منظور از عمر مفید دارایى در حسابداری چیست؟

در برآورد عمر مفید دارایی براى محاسبه استهلاک، شروط و نکاتی به شرح زیر بطور ضمنی در نظر گرفته می شود:

۱- استفاده از دارایی به وسیله مالک فعلی صورت گیرد.
۲- کاربرد دارایی به صورتی باشد که به هنگام تحصیل آن منظور بوده است.
۳- خط مشی براى تعمیر و نگهداشت دارایی در مدت استفاده معین باشد.

طبعا هزینه استهلاک هر دوره بستگی به این دارد که حدود بهره بردارى و خدمات بالقوه اقتصادى مالی براى موسسه مالک آن معلوم شود. در واقع عمر مفید بر اساس و در رابطه با از دست رفتن ارزشها و امکانات بالقوه از لحاظ انجام خدمات تعیین می گردد.

عمر مفید ممکن است بر اساس یکی از مقیاسهاى زیر تعیین شود:

الف) دوره هایی از زمان بندى مانند تعداد سال یا ماه
ب) جمع محصول قابل تولید بر حسب واحد سنجش آن
پ) جمع ساعات کارکرد یعنی تعداد ساعاتی که می توان از دارایی بهره بردارى کرد.

از لحاظ نظرى، تعیین عمر مفید به ماهیت دارایی و علل اصلی استهلاک آن بستگی دارد.

منظور از عمر مفید اقتصادی دارایی‌ها در حسابداری چیست؟

عمر اقتصادى دارایی، عبارت است از زمانی که قرار است دارایی داراى منافع اقتصادى باشد. در برخی از مواقع بهدلیل پیشرفت تکنولوژى و یا از مد افتادیگی یا تولید محصولات با دارایی دیگرى به جز این دارایی که قابلیت بیشتر دارد، دارایی موجود علیرغم داشتن عمر مفید، عمر اقتصادى ندارد زیرا در عملیات اقتصادى قابل استفاده نیست.

ارزش دفترى دارایى هاى ثابت

به مابه التفاوت بهاى تمام شده یک دارایی با هزینه هاى استهلاک کسر شده از آن، ارزش دفترى گفته می شود.

ثبت هاى مربوط به استهلاک

در زمان شناسایی هزینه استهلاک ثبت زیر در هر دوره مالی زده می شود، ثبت مربوط به هزینه استهلاک و بروز کردن ارزش دفترى دارایی:

اثر استهلاک بر صورت هاى مالى

الف) هزینه استهلاک مستقیما به بدهکار حساب هزینه استهلاک منظور و سبب افزایش آن می شود. سپس در صورت سود و زیان، به عنوان قلمی کاهنده از سود، نمایش داده و از سود ناخالص کسر می گردد تا سود خالص محاسبه گردد.

ب) حساب استهلاک انباشته نیز به عنوان قلمی کاهنده از ارزش دارایی، در ترازنامه و بهمراه دارایی مورد نظر نمایش داده می شود و ارزش دارایی را به صورت خالص نمایش می دهد.

خالص ارزش دارایی‌ها یا ناو (NAV) چیست؟

ناو را در همه شرکت‌ها بعنوان معیاری برای ارزش گذاری می‌توان استفاده کرد؛ اما بیشترین کاربرد آن در ارزش گذاری شرکت‌های سرمایه گذاری و هلدینگ‌ها است. در شرکت‌های دیگر در کنار سایر روش‌های ارزش گذاری، ناو نیز می‌تواند به‌عنوان یه معیار کاربرد داشته باشد؛ ولی اصلی‌ترین معیار نخواهد بود. بطور مثال در یک شرکت تولیدی معیار اصلی ارزش گذاری، روش‌های مبتنی بر سودآوری است چرا که در این شرکت‌ها قصد تولید و فروش وجود داشته و آنچه برای سرمایه گذار اهمیت دارد میزان سودآوری حاصل از عملیات است. هرچند خالص ارزش دارایی‌های این شرکت‌ها مهم است ولی از آنجا که در کوتاه مدت قصد فروش دارایی‌ها وجود ندارد برای سرمایه گذاران خرد معیار کم اهمیت‌تری است .
به عبارتی در شرکت‌های تولیدی یا سایر شرکت‌ها به استثنای هلدینگ‌ها و شرکت‌های سرمایه گذاری، استفاده از معیار NAV برای سرمایه گذاران عمده به نسبت سرمایه گذاران خرد که قصد خرید سهام مدیریتی و قدرت کنترل شرکت را دارند معیار مهم‌تری است.

نحوه محاسبه ناو (NAV)

منطق محاسبه ناو به این صورت است که در ابتدا ارزش روز کلیه دارایی‌های یک شرکت محاسبه می‌شود سپس ارزش روز کلیه بدهی‌های شرکت از آن کسر می‌شود؛ نتیجه خالص ارزش دارایی‌ها یا ناو است.
ترازنامه یک شرکت نیز از سه بخش دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام تشکیل شده است. حقوق صاحبان سهام برابر با دارایی‌ها منهای بدهی‌ها است. از آنجا که صورت‌های مالی بر اساس اصل بهای تمام شده تاریخی، تهیه و منتشر می‌شوند؛ در کشور ما که شرایط تورم بالایی را دارد بعد از چند سال عملا اقلام صورت‌های مالی با ارزش های روز فاصله معنی‌دار خواهند داشت. لذا محاسبه NAV، راهی برای به روز کردن قسمت حقوق صاحبان سهام شرکت‌ها است.
دو روش برای محاسبه ناو وجود دارد: در روش اول ارزش روز کلیه دارایی ها محاسبه شده، ارزش روز بدهی ها نیز محاسبه می گردد حاصل تفاضل این دو عدد بیانگر خالص ارزش روز دارایی‌های شرکت می‌باشد.

در روش دوم بجای محاسبه ارزش روز کلیه دارایی ها و بدهی ها، صرفا ارزش روز دارایی‌ها و بدهی‌هایی که با بهای تمام شده تاریخی (یا ارزش دفتری) خود فاصله معنادار دارند محاسبه شده، سپس مابه التفاوت ارزش روز این دارایی‌ها و بدهی‌ها با ارزش دفتری آنها به حقوق صاحبان سهام شرکت طبق صورت‌های مالی اضافه می‌گردد. این روش کاربرد بیشتری دارد و ساده‌تر نیز می‌باشد.
در مقاله نحوه محاسبه ناو(NAV) شرکت‌های سرمایه گذاری استانی می‌توانید با شرکت ارزش دفتری چیست ؟ های سرمایه گذاری استانی آشنا شوید.

بطور مثال فرض کنید ترازنامه شرکت آلفا به تاریخ 30 اسفندماه 1399 به شکل زیر است:

ارقام : میلیون ریال
موجودی نزد بانک ها	100	حسابهای پرداختنی	400
حساب های دریافتنی	500	پیش دریافتها	100
زمین و ساختمان	1500	جمع بدهیها	500
ماشین آلات و تجهیزات	3000	حقوق صاحبان سهام	4600
جمع دارایی ها	5100	جمع بدهیها و حقوق صاحبان سهام	5100

البته در مثال فوق برای سادگی درک منطق محاسبات، ترازنامه شرکت از نظر شکلی متفاوت با ترازنامه شرکت‌ها بر اساس استانداردهای حسابداری ارائه شده است ولی از نظر ماهیت و منطق محاسبات تفاوتی وجود ندارد.
برای محاسبه ناو شرکت آلفا، از روش دوم استفاده می کنیم. دلیل کاربرد بیشتر این روش این است که ارزش روز برخی از دارایی‌های شرکت‌ها با ارزش دفتری آنها تفاوتی نداشته و نیازی به محاسبه ارزش روز همه دارایی‌ها و بدهی‌های شرکت نمی‌باشد.

از سرفصل دارایی‌های شرکت آلفا، ارزش روز زمین و ساختمان و ماشین آلات نیاز به محاسبه و ارزیابی مجدد دارد و ارزش روز سایر سرفصل‌ها برابر با ارزش دفتری آنها است .

فرض کنید بر اساس ارزیابی انجام شده ارزش روز دارایی‌های فوق به شرح زیر است:

ارقام : میلیون ریال
شرح	ارزش دفتری	ارزش روز	مابتفاوت
زمین و ساختمان	1500	5000	3500
ماشین آلات و تجهیزات	3000	6200	3200
جمع	4500	11200	6700

در گام آخر برای محاسبه ناو شرکت، نتیجه محاسبات فوق به ارزش حقوق صاحبان سهام طبق صورت‌های مالی اضافه می‌شود. در نتیجه حاصل جمع 6700 میلیون ریال و 4600 میلیون ریال (حقوق صاحبان سهام) برابر است با 11300 میلیون ریال که بیانگر خالص ارزش روز دارایی‌های شرکت آلفا است .

محاسبه NAV شرکت‌های سرمایه گذاری

همانطور که ذکر شد بیشترین کاربرد ناو در ارزش گذاری شرکت های سرمایه گذاری است. در این شرکت‌ها معمولا تمرکز بر پرتفوی سهام شرکت‌ها بوده و از ارزش روز سایر دارایی‌ها صرف نظر می‌شود؛ مگر اینکه مشخص شود که این شرکت‌ها علاوه بر پرتفوی سهام، دارایی‌های با ارزش دیگری نیز دارند که باید در محاسبات آورده شود.
برای محاسبه ناو یک شرکت سرمایه گذاری یا یک شرکت هلدینگ، مابه التفاوت ارزش روز پرتفوی سهام و بهای تمام شده پرتفوی سهام، به حقوق صاحبان سهام شرکت افزوده می‌گردد. برای اینکه معیار ملموس تری از ناو شرکت‌ها در دسترس باشد، معمولا ناو شرکت به ازای هر سهم محاسبه می‌شود. برای این کار کافیست ناو کلی شرکت بر تعداد سهام شرکت تقسیم گردد.
از آنجا که شرکت‌های سرمایه گذاری و هلدینگ ها عموما صورت وضعیت پرتفوی سهام خود را بر روی سایت کدال منتشر می‌کنند، دستیابی به مازاد ارزش روز پرتفوی سهام، به بهای تمام شده آن ساده است.
نکته قابل توجه این است که، چنانچه در این شرکت‌ها، سهام غیر بورسی قابل توجهی وجود داشته باشد لازم است که این سهام نیز ارزش‌گذاری شده و در محاسبات ناو آورده شوند تا دقت محاسبات افزایش پیدا کند.
در بازار بورس برای مقایسه ارزندگی سهام شرکت‌های سرمایه گذاری از نسبتی بنام P/NAV استفاده می‌شود. این نسبت حاصل تقسیم قیمت سهام شرکت بر ناو شرکت (به ازای هر سهم) است. هرچه این نسبت پایین‌تر باشد بیانگر ارزندگی بیشتر و ریسک کمتر سهام آن شرکت خواهد بود و نسبت بالای 1 نیز عموما بیانگر جذابیت کمتر و ریسک بیشتر شرکت است.
برای سرمایه گذاری موفق دربورس مقاله راز های موفقیت در بورس را مطالعه کنید .

تفاوت NAV با ارزش جایگزینی

یکی از معیارهای مهم در مبحث سرمایه گذاری توجه به ارزش جایگزینی شرکت‌ها است. ارزش جایگزینی یک شرکت به این معنا است که ساخت و ایجاد یک شرکت با شرایط مشابه شرکت مورد بحث، چقدر منابع مالی نیاز دارد. ناو به این مفهوم اشاره دارد که ارزش روز دارایی‌ها پس از کسر ارزش روز بدهی‌های شرکت چه مبلغی خواهد بود. بنابراین NAV و ارزش جایگزینی از نظر مفهومی تا حدود زیادی نزدیک به هم می‌باشد؛ اگرچه در عمل تفاوت‌های جزیی برای آنها قابل ذکر است.

آموزش محاسبه عمر مفید اقتصادی و ثبت حسابداری ارزش دفتری دارایی ها

در این آموزش حسابداری، محاسبه عمر مفید و اقتصادی دارایی ها، ثبت حسابداری استهلاک و ارزش دفتری دارایی ها و اثر محاسبات ارزش دارایی‌ها درصورتهای مالی را خواهیم آموخت.

آموزش محاسبه عمر مفید اقتصادی و ثبت حسابداری ارزش دفتری دارایی ها

در این آموزش حسابداری، محاسبه عمر مفید و اقتصادی دارایی ها، ثبت حسابداری استهلاک و ارزش دفتری دارایی ها و اثر محاسبات ارزش دارایی‌ها درصورتهای مالی را خواهیم آموخت.

آموزش محاسبه عمر مفید اقتصادی و ثبت حسابداری ارزش دفتری دارایی ها

در این آموزش حسابداری، محاسبه عمر مفید و اقتصادی دارایی ها، ثبت حسابداری استهلاک و ارزش دفتری دارایی ها و اثر محاسبات ارزش دارایی‌ها درصورتهای مالی را خواهیم آموخت.

منظور از عمر مفید دارایى در حسابداری چیست؟

در برآورد عمر مفید دارایی براى محاسبه استهلاک، شروط و نکاتی به شرح زیر بطور ضمنی ارزش دفتری چیست ؟ در نظر گرفته می شود:

۱- استفاده از دارایی به وسیله مالک فعلی صورت گیرد.
۲- کاربرد دارایی به صورتی باشد که به هنگام تحصیل آن منظور بوده است.
۳- خط مشی براى تعمیر و نگهداشت دارایی در مدت استفاده معین باشد.

طبعا هزینه استهلاک هر دوره بستگی به این دارد که حدود بهره بردارى ارزش دفتری چیست ؟ و خدمات بالقوه اقتصادى مالی براى موسسه مالک آن معلوم شود. در واقع عمر مفید بر اساس و در رابطه با از دست رفتن ارزشها و امکانات ارزش دفتری چیست ؟ بالقوه از لحاظ انجام خدمات تعیین می گردد.

عمر مفید ممکن است بر اساس یکی از مقیاسهاى زیر تعیین شود:

الف) دوره هایی از زمان بندى مانند ارزش دفتری چیست ؟ تعداد سال یا ماه
ب) جمع محصول قابل تولید بر حسب واحد سنجش آن
پ) جمع ساعات کارکرد یعنی تعداد ساعاتی که می توان از دارایی بهره ارزش دفتری چیست ؟ ارزش دفتری چیست ؟ بردارى کرد.

از لحاظ نظرى، تعیین عمر مفید به ماهیت دارایی و علل اصلی استهلاک آن بستگی دارد.

منظور از عمر مفید اقتصادی دارایی‌ها در حسابداری چیست؟

عمر اقتصادى دارایی، عبارت است از زمانی که قرار است دارایی داراى منافع اقتصادى باشد. در برخی از مواقع بهدلیل پیشرفت تکنولوژى و یا از مد افتادیگی یا تولید ارزش دفتری چیست ؟ محصولات با دارایی دیگرى به جز این دارایی که قابلیت بیشتر دارد، دارایی موجود علیرغم داشتن عمر مفید، عمر اقتصادى ندارد زیرا در عملیات اقتصادى قابل استفاده نیست.

ارزش دفترى دارایى هاى ثابت

به مابه التفاوت بهاى تمام شده یک دارایی با هزینه هاى استهلاک کسر شده از آن، ارزش دفترى گفته می شود.

ثبت هاى مربوط به استهلاک

در زمان شناسایی هزینه استهلاک ثبت زیر در هر دوره مالی زده می شود، ثبت مربوط به هزینه استهلاک و بروز کردن ارزش دفترى دارایی:

اثر استهلاک بر صورت هاى مالى

الف) هزینه استهلاک مستقیما به بدهکار حساب هزینه استهلاک منظور و سبب افزایش آن می شود. سپس در صورت سود و زیان، به عنوان قلمی کاهنده از سود، نمایش داده و از سود ناخالص کسر می گردد تا سود خالص محاسبه گردد.

ب) حساب استهلاک انباشته نیز به عنوان قلمی کاهنده از ارزش دارایی، در ترازنامه و بهمراه دارایی مورد نظر نمایش داده می شود و ارزش دارایی را به صورت خالص نمایش می دهد.