7 مزیت افزایش دامنه نوسان بر معاملات بورس/ رشد عمق بازار سرمایه راهکار حذف محدودیت‌ها در بازار
افزایش محدوده دامنه نوسان در کنار مزایای متعدد خود نیازمند تقویت بازارگردانی است، تقویت بازارگردانی می‌تواند در شرایط هیجانی بازار وارد مدار شده و از انحراف شدید روند با ثبات سهم‌ها جلوگیری کند.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، دامنه نوسان در بورس تهران یکی از موضوعاتی است که همیشه مورد توجه اهالی بازار سرمایه قرار داشته است. طبق مصوبه شورای عالی بورس دامنه نوسان در برخی نمادهای بازار سهام در حال افزایش است، اما کلیت بازار هنوز با محدودیت دامنه نوسان مواجه است.
دامنه نوسان بورس در سال جاری به صورت پلکانی برای برخی نمادها در حال افزایش است. در هفته های گذشته دامنه نوسان بازار اول بورس و فرابورس برای برخی نمادها از 6 درصد به 7 درصد افزایش یافته و طبق مصوبه قرار است تا پایان سال این محدودیت به 10 درصد برسد.
بسیاری از کارشناسان معتقدند افزایش این عامل مؤثر می‌تواند فرایند مثبتی را در معاملات سهام ایجاد کند و امید می رود که این تصمیم در نهایت به ورود نقدینگی و افزایش عمق بازار منجر شود. بورس این روزها به شدت نیازمند تعمیق یافتن است و کمبود عمق بازار مشکل اصلی حال حاضر بازار سهام است.
* تأثیر افزایش دامنه نوسان بر معاملات بورس و کلیت بازار سرمایه
افزایش پلکانی دامنه نوسان می تواند تاثیر مثبتی بر روی روند معاملات بازار سرمایه بگذارد. اما شرط اصلی برای افزایش این تاثیرگذاری، ورود تغییر دامنه نوسان به بقیه بازارهای بورس است.
در حال حاضر فقط در تابلوی اول بورس و فرابورس این افزایش رخ داده و اگر افزایش دامنه نوسان به تابلوی دوم بورس و فرابورس برسد، احتمالا بازار واکنش منطقی نشان دهد. دامنه نوسان و سایر مکانیزم های محدودیت کننده عملیات بازار مانند حجم مبنا یا حد اعتبار به طور مستقیم تاثیری برارزش ذاتی سهام ندارد و سودآوری شرکت ها و سطح نرخ بهره و رشد سودآوری است که ارزش سهام را تعیین می کند.
افزایش دامنه نوسان در مرحله اول سبب رونق بازار، افزایش حجم و ارزش معاملات و بهبود عملیات بازارگردان ها می‌شود و در مرحله دوم سبب کاهش ریسک معاملات اعتباری برای کارگزار و اعتبار دهنده انواع اوراق بهادار است.
بسیاری از کارشناسان معتقدند مهمترین مشکل وجود دامنه نوسان زیر سوال بردن منطق بازار سرمایه است زیرا قیمت ها در مسیر تعادل با اطلاعات جدید، با اصطکاک مواجه می شوند؛ این مسئله ورود و خروج سرمایه گذار، نقدشوندگی و حجم معاملات را کاهش می دهد. دومین مشکل اساسی نیز اخلال در عملیات بازارگردان ها و مواجه صندوق با زیان های سنگین است.
البته در کنار معایب موجود، هفت مورد زیر را می توان از اصلی ترین مزایای افزایش دامنه نوسان روزانه دانست که شامل: 1- کم شدن و ازبین رفتن صف های خرید و فروش، 2- ورود نقدینگی به بازار سهام، 3- کاراتر شدن معاملات سهام، 4- افزایش جذابیت سرمایه‌گذاری در بورس، 5- کاهش احتمالی رفتار‌های هیجانی، 6- کاهش میزان دستکاری سفته بازا ن و 7- افزایش عمق بازار سرمایه است.
افزایش محدوده دامنه نوسان در کنار مزایای متعدد خود نیازمند تقویت بازارگردانی است. تقویت بازارگردانی می تواند در شرایط هیجانی بازار وارد مدار شده و از انحراف شدید روند با ثبات سهم‌ها جلوگیری کند تا زیان شدید به سهامداران وارد نشود.
* انواع ساز و کارهای کنترل نوسان بازار در بورس های اوراق بهادار
بورس‌های اوراق بهادار معمولاً دارای دو دامنه نوسان با عناوین دامنه نوسان پویا و ایستا هستند. دامنه نوسان پیرامون قیمت مبنا و معمولاً به صورت درصدی بیشتر و کمتر از آن تعیین می شود. گروه بورس ژاپن در محاسبه دامنه نوسان به جای درصد از واحد پول ین استفاده می کنند. برخی دیگر از بورس‌ها نیز اقدام به استفاده ترکیبی از درصد و عدد مطلق می کنند.
برای تعیین دامنه نوسان بورس به‌طور معمول برای هر سهم، هر تابلو یا گروه های مختلف سهام دامنه نوسان متفاوتی تعیین می شود. البته برخی بورس ها نیز برای کل بازار دامنه نوسان ثابت تعیین کردند. دامنه نوسان عمدتا به‌صورت متقارن تعیین می شود؛ اما در برخی از بورس ها همچون بورس مالزی، دامنه نوسان بصورت نامتقارن تعیین شده است. انجام معامله بیرون هر یک از دو دامنه، منجر به توقف معاملات و برگزاری حراج می شود. از آنجایی که استفاده از دامنه ایستا و پویا در بورس های دنیا بسیار متداول است در این بخش جزئیات مربوط به هر یک شرح داده شده است.
* دامنه نوسان ایستا انواع اوراق بهادار
دامنه ایستا به حداکثر نوسان مجاز نسبت به قیمت مبنا ایستای جلسه معاملاتی پیشین گفته می شود و این دامنه معمولاً بر حسب درصد اعلام می شود. در بیشتر بورس های اوراق بهادار، قیمت تئوریک محاسبه شده در آخرین حراج به عنوان قیمت مبنای ایستا در نظر گرفته می شود.
اگر چنین قیمتی وجود نداشته باشد، قیمت حراج قبلی قیمت پایانی روز گذشته به عنوان قیمت مبنای ایستا در نظر گرفته می شود. این دامنه از دامنه پویا گسترده تر بوده و در طول کل جلسه معاملاتی هنگام برگزاری حراج آغازین در طول جلسه عادی معاملات و هنگام برگزاری حراج پایانی مورد استفاده قرار می گیرد.
در برخی بورس‌ها زمانی که قیمت سهام به حد بالا یا پایین دامنه ایستا برسد، معاملات به‌صورت خودکار متوقف شده و حراجی به عنوان حراج نوسان دامنه ایستا برگزار می شود.
* دامنه نوسان پویا
دامنه پویا حداکثر نوسان مجاز را در اطراف قیمت مبنای پویا نشان می‌دهد و معمولاً به‌صورت درصدی حول قیمت مبنا تعریف می شود. قیمت مبنای مورد استفاده برای تعیین دامنه، قیمت آخرین معامله انجام شده در بازار عادی و حراج است. به عنوان مثال اگر قیمت آخرین معامله سهمی 100 واحد پولی و دامنه پویا دو درصد باشد، دامنه پویا 98 الی 102 واحد پولی انواع اوراق بهادار است یعنی معامله بعد این باید بر روی این حدود یا خارج از آن باشد.
چنانچه سفارش در سامانه معاملات ثبت شود و قیمت حاصل از اجرای این سفارش بر روی حد بالایی یا پایین یا خارج دامنه پویای سهم واقع شود، این شرایط منجر به ایجاد توقف خودکار معاملات و برگزاری انواع اوراق بهادار حراجی به عنوان حراج نوسان دامنه پویا می شود. دامنه پویا در طول جلسه اصلی معاملات و هنگام برگزاری حراج پایانی استفاده می شود.
* تغییرات در دامنه نوسان پویا و ایستا در اثر برگزاری حراج نوسان
حراج نوسان مربوط به دامنه نوسان پویا و ایستا در بورس های دیگر نیز برگزار می‌شود. به عنوان نمونه می‌توان به بورس کشورهای همچون اتریش، برزیل، دانمارک، فنلاند، آلمان، یونان، ایرلند، ایتالیا، نروژ، آفریقای جنوبی، کره‌جنوبی، سوئد، سوئیس و انگلیس اشاره کرد.
البته هر بورس بنا به شرایط اختصاصی دارای حدود نوسان و زمان حراج نوسان مختص به خود است. به عنوان مثال در دانمارک و فنلاند طول زمان جلسه حراج نوسان برای عبور از دامنه ایستا 60 ثانیه و برای عبور از دامنه پویا 180 ثانیه است و حد نوسان برای دامنه ایستا 15 درصد قیمت ایستا و برای دامنه پویا 3 درصد قیمت پویا تعریف شده است.
* دامنه نوسان در دیگر کشورها استفاده نمی‌شود
در این‌باره، رضا گلستانی، کارشناس بازار سرمایه در گفت وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، درباره دامنه نوسان اظهار داشت: دامنه نوسان قیمتی یا price limit یکی از ابزارهای کنترلی بازار سهام است، این عامل در بورس‌های بزرگ جهان استفاده نمی‌شود.
وی ادامه داد: در بازار سهام، کشورهایی که دامنه نوسان دارند معمولا این عامل به تنهایی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و در ترکیب با دیگر ابزارها استفاده می‌شود. مهم ترین نکته قابل توجه این است که بورس تهران یکی از محدودترین دامنه‌های نوسان را در سطح جهان دارد.
این کارشناس بازار سرمایه تاکید کرد: در بسیاری از این کشورها از جمله ژاپن، سازوکاری وجود دارد که مطابق با شرایط و الزامات خاص، دامنه نوسان در طول جلسه معاملاتی شناور است، بنابراین می‌توان همچنان حد نوسان روزانه را اعمال کرد؛ اما از قفل شدن بازار در یک دامنه نوسان بسته جلوگیری کرد.
گلستانی افزود: افزایش دامنه نوسان می تواند انتظار بازدهی در دوره های کوتاه مدت را در بازار سهام افزایش دهد، ضمن اینکه جذابیت بازار سرمایه را بیشتر خواهد کرد. افزایش جذابیت بازار سهام و همچنین افزایش انتظار بازدهی، موجب خواهد شد تا ورود نقدینگی به بازار سرمایه افزایش یابد، به طوری که پول‌ها از بازارهای موازی به بازار سهام کوچ خواهد کرد.
وی تصریح کرد: بازار سرمایه کشورهای رشد یافته و بورس‌های بزرگ جهانی اغلب بدون دامنه نوسان فعالیت می‌کنند. دلیل استفاده نکردن بورس های جهانی از دامنه نوسان عمق بالای بازار سهام آن هاست؛ بزرگترین مشکل بورس تهران در این سال‌ها کم بودن عمق بازار است که به همین دلیل نیاز به وجود دامنه نوسان در آن احساس می‌شود.
ریزش شدید بورس تهران امروز 17 مهرماه
شاخص کل بازار بورس تهران پس از پایان معاملات امروز ۱۱ هزار و ۶۴۵ واحد ریزش کرد و به عدد یک میلیون ۳۰۵ هزار واحد رسید.
به گزارش سایت خبر سراسری به نقل از پارسینه، بورس اوراق بهادار تهران امروز در یک روند کاملا کاهشی قرار گرفت و با افت ۱۱ هزار و ۶۴۰ واحدی شاخص کل به رقم یک میلیون و ۳۰۵ هزار و ۸۸ واحد رسید.
همچنین شاخص کل با معیار هموزن با کاهش ۵ هزار و ۶۲۸ واحد به رقم ۳۷۶ هزار و ۲۰ واحد رسید. ارزش بازار در بورس تهران به رقم ۴ میلیون و ۹۰۲ هزار میلیارد تومان رسید.
معامله‌گران امروز در پایان معاملات ۴.۶ میلیارد سهام و حق‌تقدم در قالب ۲۳۳ هزار نوبت معامله و به ارزش ۲ هزار و ۱۳۳ میلیارد تومان داد و ستد کردند.
امروز همه شاخص‌های بورس قرمز شدند، به گونه‌ای که شاخص کل و شاخص قیمت با معیار وزنی ـ ارزشی ۰.۸۸ درصد کاهش یافتند، این دو شاخص با معیار هموزن ۱.۴ درصد افت کردند.
شاخص آزاد شناور ۰.۸۵ درصد کاهش یافت، شاخص بازار اول بورس ۰.۹۴ درصد افت کرد و شاخص بازار دوم بورس ۰.۸۲ درصد افت کرد.
امروز نمادهای شستا، چادرملو، گل‌گهر، پتروشیمی پردیس، کشتیرانی جمهوری اسلامی، هلدینگ معدنی خاورمیانه و بانک پاسارگاد به ترتیب بیشترین اثر کاهشی در شاخص بورس را داشته‌اند.
در فرابورس ایران هم امروز اوضاع نامناسب بود، به گونه‌ای که شاخص کل در پایان معاملات با ۱۳۷ واحد کاهش به رقم ۱۷ هزار و ۸۲۴ واحد رسید.
ارزش بازار اول و دوم فرابورس به ۹۶۹ هزار میلیارد تومان رسید. ارزش بازار پایه فرابورس هم ۳۳۴ هزار میلیارد تومان برآورد شد.
معامله‌گران امروز بیش از ۲.۵ میلیارد سهام حق‌تقدم و اوراق مالی در قالب ۱۳۴ هزار فقره معامله و به ارزش ۳ هزار و ۴۰۲ میلیارد تومان داد و ستد کردند.
امروز نماد مجتمع جهان‌فولاد سیرجان بیشترین اثر افزایشی در شاخص فرابورس را داشته است و نمادهای بیمه پاسارگاد، آریا ساسول، فرابورس ایران، تولید نیروی برق دماوند، بانک دی و هلدینگ سرمایه‌گذاری میراث فرهنگی بیشترین اثر کاهشی را در شاخص فرابورس داشته‌اند.
7 مزیت افزایش دامنه نوسان بر انواع اوراق بهادار معاملات بورس/ رشد عمق بازار سرمایه راهکار حذف محدودیت‌ها در بازار
افزایش محدوده دامنه نوسان در کنار مزایای متعدد خود نیازمند تقویت بازارگردانی است، تقویت بازارگردانی می‌تواند در شرایط هیجانی بازار وارد مدار شده و از انحراف شدید روند با ثبات سهم‌ها جلوگیری کند.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، دامنه نوسان در بورس تهران یکی از موضوعاتی است که همیشه مورد توجه اهالی بازار سرمایه قرار داشته است. طبق مصوبه شورای عالی بورس دامنه نوسان در برخی نمادهای بازار سهام در حال افزایش است، اما کلیت بازار هنوز با محدودیت دامنه نوسان مواجه است.
دامنه نوسان بورس در سال جاری به صورت پلکانی برای برخی نمادها در حال افزایش است. در هفته های گذشته دامنه نوسان بازار اول بورس و فرابورس برای برخی نمادها از 6 درصد به 7 درصد افزایش یافته و طبق مصوبه قرار است تا پایان سال این محدودیت به 10 درصد برسد.
بسیاری از کارشناسان معتقدند افزایش این عامل مؤثر می‌تواند فرایند مثبتی را در معاملات سهام ایجاد کند و امید می رود که این تصمیم در نهایت به ورود نقدینگی و افزایش عمق بازار منجر شود. بورس این روزها به شدت نیازمند تعمیق یافتن است و کمبود عمق بازار مشکل اصلی حال حاضر بازار سهام است.
* تأثیر افزایش دامنه نوسان انواع اوراق بهادار بر معاملات بورس و کلیت بازار سرمایه
افزایش پلکانی دامنه نوسان می تواند تاثیر مثبتی بر روی روند معاملات بازار سرمایه بگذارد. اما شرط اصلی برای افزایش این تاثیرگذاری، ورود تغییر دامنه نوسان به بقیه بازارهای بورس است.
در حال حاضر فقط در تابلوی اول بورس و فرابورس این افزایش رخ داده و اگر افزایش دامنه نوسان به تابلوی دوم بورس و فرابورس برسد، احتمالا بازار واکنش منطقی نشان دهد. دامنه نوسان و سایر مکانیزم های محدودیت کننده عملیات بازار مانند حجم مبنا یا حد اعتبار به طور مستقیم تاثیری برارزش ذاتی سهام ندارد و سودآوری شرکت ها و سطح نرخ بهره و رشد سودآوری است که ارزش سهام را تعیین می کند.
افزایش دامنه نوسان در مرحله اول سبب رونق بازار، افزایش حجم و ارزش معاملات و بهبود عملیات بازارگردان ها می‌شود و در مرحله دوم سبب کاهش ریسک معاملات اعتباری برای کارگزار و اعتبار دهنده است.
بسیاری از کارشناسان معتقدند مهمترین مشکل وجود دامنه نوسان زیر سوال بردن منطق بازار سرمایه است زیرا قیمت ها در مسیر تعادل با اطلاعات جدید، با اصطکاک مواجه می شوند؛ این مسئله ورود و خروج سرمایه گذار، نقدشوندگی و حجم معاملات را کاهش می دهد. دومین مشکل اساسی نیز اخلال در عملیات بازارگردان ها و مواجه صندوق با زیان های سنگین است.
البته در کنار معایب موجود، هفت مورد زیر را می توان از اصلی ترین مزایای افزایش دامنه نوسان روزانه دانست که شامل: 1- کم شدن و ازبین رفتن صف های خرید و فروش، 2- ورود نقدینگی به بازار سهام، 3- کاراتر شدن معاملات سهام، 4- افزایش جذابیت سرمایه‌گذاری انواع اوراق بهادار در بورس، 5- کاهش احتمالی رفتار‌های هیجانی، 6- کاهش میزان دستکاری سفته بازا ن و 7- افزایش عمق بازار سرمایه است.
افزایش محدوده دامنه نوسان در کنار مزایای متعدد خود نیازمند تقویت بازارگردانی است. تقویت بازارگردانی می تواند در شرایط هیجانی بازار وارد مدار شده و از انحراف شدید روند با ثبات سهم‌ها جلوگیری کند تا زیان شدید به سهامداران وارد نشود.
* انواع ساز و کارهای کنترل نوسان بازار در بورس های اوراق بهادار
بورس‌های اوراق بهادار معمولاً دارای دو دامنه نوسان با عناوین دامنه نوسان پویا و ایستا هستند. دامنه نوسان پیرامون قیمت مبنا و معمولاً به صورت درصدی بیشتر و کمتر از آن تعیین می شود. گروه بورس ژاپن در محاسبه دامنه نوسان به جای درصد از واحد پول ین استفاده می کنند. برخی دیگر از بورس‌ها نیز اقدام به استفاده ترکیبی از درصد و عدد مطلق می کنند.
برای تعیین دامنه نوسان بورس به‌طور معمول برای هر سهم، هر تابلو یا گروه های مختلف سهام دامنه نوسان متفاوتی تعیین می شود. البته برخی بورس ها نیز برای کل بازار دامنه نوسان ثابت تعیین کردند. دامنه نوسان عمدتا به‌صورت متقارن تعیین می شود؛ اما در برخی از بورس ها همچون بورس مالزی، دامنه نوسان بصورت نامتقارن تعیین شده است. انجام معامله بیرون هر یک از دو دامنه، منجر به توقف معاملات و برگزاری حراج می شود. از آنجایی که استفاده از دامنه ایستا و پویا در بورس های دنیا بسیار متداول است در این بخش جزئیات مربوط به هر یک شرح داده شده است.
* دامنه نوسان ایستا
دامنه ایستا به حداکثر نوسان مجاز نسبت به قیمت مبنا ایستای جلسه معاملاتی پیشین گفته می شود و این دامنه معمولاً بر حسب درصد اعلام می شود. در بیشتر بورس های اوراق بهادار، قیمت تئوریک محاسبه شده در آخرین حراج به عنوان قیمت مبنای ایستا در نظر گرفته می شود.
اگر چنین قیمتی وجود نداشته باشد، قیمت حراج قبلی قیمت پایانی روز گذشته به عنوان قیمت مبنای ایستا در نظر گرفته می شود. این دامنه از دامنه پویا گسترده تر بوده و در طول کل جلسه معاملاتی هنگام برگزاری حراج آغازین در طول جلسه عادی معاملات و هنگام برگزاری حراج پایانی مورد استفاده قرار می گیرد.
در برخی بورس‌ها زمانی که انواع اوراق بهادار قیمت سهام به حد بالا یا پایین دامنه ایستا برسد، معاملات به‌صورت خودکار متوقف شده و حراجی به عنوان حراج نوسان دامنه ایستا برگزار می شود.
* دامنه نوسان پویا
دامنه پویا حداکثر نوسان مجاز را در اطراف قیمت مبنای پویا نشان می‌دهد و معمولاً به‌صورت درصدی حول قیمت مبنا تعریف می شود. قیمت مبنای مورد استفاده برای تعیین دامنه، قیمت آخرین معامله انجام شده در بازار عادی و حراج است. به عنوان مثال اگر قیمت آخرین معامله سهمی 100 واحد پولی و دامنه پویا دو درصد باشد، دامنه پویا 98 الی 102 واحد پولی است یعنی معامله بعد این باید بر روی این حدود یا خارج از آن باشد.
چنانچه سفارش در سامانه معاملات ثبت شود و قیمت حاصل از اجرای این سفارش بر روی حد بالایی یا پایین یا خارج دامنه پویای سهم واقع شود، این شرایط منجر به ایجاد توقف خودکار معاملات و برگزاری حراجی به عنوان حراج نوسان دامنه پویا می شود. دامنه پویا در طول جلسه اصلی معاملات و هنگام برگزاری حراج پایانی استفاده می شود.
* تغییرات در دامنه نوسان پویا و ایستا در اثر برگزاری حراج نوسان
حراج نوسان مربوط به دامنه نوسان پویا و ایستا در بورس های دیگر نیز برگزار می‌شود. به عنوان نمونه می‌توان به بورس کشورهای همچون اتریش، برزیل، دانمارک، فنلاند، آلمان، یونان، ایرلند، ایتالیا، نروژ، آفریقای جنوبی، کره‌جنوبی، سوئد، سوئیس و انگلیس اشاره کرد.
البته هر بورس بنا به شرایط اختصاصی دارای حدود نوسان و زمان حراج نوسان مختص به خود است. به عنوان مثال در دانمارک و فنلاند طول زمان جلسه حراج نوسان برای عبور از دامنه ایستا 60 ثانیه و برای عبور از دامنه پویا 180 ثانیه است و حد نوسان برای دامنه ایستا 15 درصد قیمت ایستا و برای دامنه پویا 3 درصد قیمت پویا تعریف شده است.
* دامنه نوسان در دیگر کشورها استفاده نمی‌شود
در این‌باره، رضا گلستانی، کارشناس بازار سرمایه در گفت وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، درباره دامنه نوسان اظهار داشت: دامنه نوسان قیمتی یا price limit یکی از ابزارهای کنترلی بازار سهام است، این عامل در بورس‌های بزرگ جهان استفاده نمی‌شود.
وی ادامه داد: در بازار سهام، کشورهایی که دامنه نوسان دارند معمولا این عامل به تنهایی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و در ترکیب با دیگر ابزارها استفاده می‌شود. مهم ترین نکته قابل توجه این است که بورس تهران یکی از محدودترین دامنه‌های نوسان را در سطح جهان دارد.
این کارشناس بازار سرمایه تاکید کرد: در بسیاری از این کشورها از جمله ژاپن، سازوکاری وجود دارد که مطابق با شرایط و الزامات خاص، دامنه نوسان در طول جلسه معاملاتی شناور است، بنابراین می‌توان همچنان حد نوسان روزانه را اعمال کرد؛ اما از قفل شدن بازار در یک دامنه نوسان بسته جلوگیری کرد.
گلستانی افزود: افزایش دامنه نوسان می تواند انتظار بازدهی در دوره های کوتاه مدت را در بازار سهام افزایش دهد، ضمن اینکه جذابیت بازار سرمایه را بیشتر خواهد کرد. افزایش جذابیت بازار سهام و همچنین افزایش انتظار بازدهی، موجب خواهد شد تا ورود نقدینگی به بازار سرمایه افزایش یابد، به طوری که پول‌ها از بازارهای موازی به بازار سهام کوچ خواهد کرد.
وی تصریح کرد: بازار سرمایه کشورهای رشد یافته و بورس‌های بزرگ جهانی اغلب بدون دامنه نوسان فعالیت می‌کنند. دلیل استفاده نکردن بورس های جهانی از دامنه نوسان عمق بالای بازار سهام آن هاست؛ بزرگترین مشکل بورس تهران در این سال‌ها کم بودن عمق بازار است که به همین دلیل نیاز به وجود دامنه نوسان در آن احساس می‌شود.
💠 توکن چیست و چه کاربردهایی دارد؟💠
🔺 توکن‌ها می‌توانند با اهداف مختلفی تعریف و عرضه شوند. برخی توکن‌ها با پشتوانه‌هایی مانند طلا، الماس و املاک جهت سرمایه‌گذاری تعریف می‌شوند. برخی دیگر با ارزش ثابت و جهت امور خیریه و خرید محصولات مختلف مانند کتاب. یک دارایی یا یک کاربرد در قالی توکن دیجیتال به‌راحتی قابل خرید، انواع اوراق بهادار فروش و انتقال است.
🔺 مؤسسات مالی پیشرو فرصتی را که توکنیزه کردن و نشانه‌گذاری دارایی‌ها به دنبال دارند، درک می‌کنند. وقتی صحبت از تبدیل کلاس‌های دارایی قدیمی، مانند اوراق بهادار شرکت‌ها، به بازارهای دیجیتال پرجنب‌وجوش می‌شود، شاهد ابتکارات متعددی هستیم. به‌ویژه توسط صرافی‌های معتبر و بزرگ جهانی که همگی در حال توسعه پیشنهادهای توکن‌سازی هستند.
🔺 برای درک صحیح کارکرد فناوری دفترکل توزیع‌شده شناخت توکن و انواع آن به‌عنوان محصول اصلی این فناوری ضروری است. بدین منظور، از جنبه‌های مختلفی می‌توان به توکن‌ها نگریست.
کارکرد معکوس صندوق‌های ETF دولتی در بورس
به گزارش صدای بورس یکی از چشمگیرترین موفقیت‌ها در حوزه نوآوری در بازارهای مالی دنیا را می‌توان ورود صندوق‌های قابل‌معامله یا همان ETFها به بورس دانست؛ صندوق‌هایی که عموماً ابزارهای ردگیری شاخص هستند و به یک سرمایه‌گذار امکان می‌دهند در معرض مجموعه‌ای از اوراق بهادار یا دارایی‌های دیگر قرار بگیرد. به عبارت دیگر ETFها را می‌توان ابزارهای سرمایه‌گذاری دموکراتیک نامید چرا که امکان دسترسی به بازارهای مالی متنوع و متعدد را برای سرمایه‌گذاران کوچک و بزرگ فراهم می‌کنند. اما سازوکار ETFها در بازار سرمایه ایران تا چه اندازه با معیارهای جهانی مطابقت دارد؟ آیا رشد و توسعه این صندوق‌ها با نمونه‌های جهانی برابری می‌کند؟ یا شاید واگذاری سهام دولتی در قالب این نوع صندوق‌ها، بزرگترین آسیب را به آن‌ها وارد کرد؟
نگاهی دقیق به سازوکار ETFها
ETF مخفف Exchange Traded Fund به معنی صندوق قابل‌معامله در بورس است.ETFها صندوق‌هایی هستند که واحدهای سرمایه‌گذاری آن‌ها همانند سهام در بورس‌ها (بورس، فرابورس، بورس کالا، بورس انرژی) قابل‌معامله (خریدوفروش) هستند. واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل‌معامله در واقع نوعی از اوراق بهادار هستند که خود شامل مجموعه‌ای از اوراق بهادار مانند سهام، اوراق با درآمد ثابت یا دارایی فیزیکی مانند طلا هستند. به همین دلیل است که عملکرد این صندوق‌ها بستگی مستقیم به عملکرد دارایی‌های موجود در پورتفوی صندوق و نحوه مدیریت آن‌ها دارد.
همانند سایر صندوق‌های سرمایه‌گذاری، در این نوع صندوق‌ها هم سرمایه صندوق تبدیل به واحدهای سرمایه‌گذاری می‌شود که ارزش آن‌ها با NAV (مخفف Net Asset Value) یعنی همان خالص ارزش دارایی‌های صندوق مشخص می‌شود. ارزش اسمی هر واحد سرمایه‌گذاری در این نوع صندوق‌ها ده هزار ریال معادل هزار تومان است و ارزش روز و لحظه‌ای واحدها نیز متناسب با سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در صندوق به صورت روزانه و لحظه‌ای تغییر می‌کند و در سیستم معاملاتی و سایت صندوق نمایش داده می‌شود. بر این اساس افزایش نقدشوندگی با بهره‌گیری از پتانسیل بازار سهام، سبب شده تا ETFها از جذابیت بالاتری در مقایسه با دیگر صندوق‌های سرمایه‌گذاری برخوردار باشند.
به عبارت دقیق‌تر یک صندوق ETF ممکن است از سهام، سپرده بانکی، شمش طلا، اوراق درآمد ثابت، پول نقد، سکه طلا، ارز یا ترکیبی از تمامی این موارد تشکیل شده باشد و اینکه چه دارایی‌هایی در صندوق وجود دارد، نوع صندوق را تعیین می‌کند. با این توضیح، ETFها می‌توانند از نوع سرمایه‌گذاری در سهام، سرمایه‌گذاری مختلط، سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت، صندوق کالایی و صندوق جسورانه باشند. نوع دارایی‌های یک صندوق، در امیدنامه آن درج می‌شود. بدیهی است که با توجه به تنوع ترکیب دارایی‌های موجود در پورتفوی، استراتژی معاملاتی هریک از این صندوق‌ها متفاوت است. بنابراین انتخاب نوع صندوق برای سرمایه‌گذاری، به نوع تمایلات سرمایه‌گذاری و سطح ریسک‌پذیری سرمایه‌گذار بستگی دارد.
پیدایش نخستین ETF در دنیا
شکل‌گیری صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل‌معامله به بحران مالی سال ۱۹۸۷ بازمی‌گردد؛ در این سال سقوط سنگین شاخص داوجونز که «دوشنبه سیاه» را رقم زد، زیان سنگینی برای سرمایه‌گذاران بورسی به همراه داشت. در این روز سرمایه‌گذاران صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، به این دلیل که برای کشف قیمت واحدهای خود و فروش آن باید تا پایان آن روز منتظر می‌ماندند، بیشترین ضرر را متحمل شدند. از اینجا بود که ایده اولیه ایجاد صندوق قابل‌معامله شکل گرفت. در تاریخ ۲۹ ژوئن سال ۱۹۹۳ صندوق اسپایدر (SPDR) که در حال حاضر بزرگترین ETF جهان است، کار خود را آغاز کرد.
به این ترتیب صندوق‌های قابل‌معامله در بورس در اوایل دهه ۹۰ میلادی در بورس‌های امریکایی و کانادایی معرفی شدند. در سال‌های ابتدایی این صندوق‌ها بخش کوچکی از دارایی‌های تحت مدیریت در صندوق‌های شاخصی را به خود اختصاص دادند؛ پس از آن محبوبیت ETFها به طور مداوم افزایش یافت. به‌طوری‌که نرخ رشد متوسط سالانه دارایی‌های صندوق‌های قابل‌معامله در فاصله سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۱ به ۱۳۲ درصد رسید. در سال ۲۰۲۰، ۷۴/۷ تریلیون دلار دارایی در سراسر جهان در ETF سرمایه‌گذاری شد که تقریباً شش برابر بیشتر نسبت به یک دهه پیش است. تا جایی که رشد کنونی ETFها در دنیا با سرعت زیادی همراه است و تازه‌ترین اخبار نشان از آن دارد که امروزه سرمایه‌گذاری در یک ETF ارز دیجیتال موضوعی بسیار مطرح در میان سرمایه‌گذاران است.
نخستین صندوق قابل‌معامله در بورس تهران
تجربه صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه ایران، تجربه‌ای موفق و مغتنم برای گام بعدی در این حوزه یعنی صندوق‌های قابل‌معامله بود. پذیره‌نویسی واحدهای صندوق‌های قابل‌معامله در ایران، برای اولین‌بار در بازار فرابورس در تاریخ ۲۹ مرداد سال ۱۳۹۲ انجام شد و افتتاح تابلو ETF در ششم مهرماه همان سال صورت گرفت.
بررسی روند صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل‌معامله در ایران نشان‌دهنده رشد تعداد و ارزش دارایی‌های این صندوق‌هاست، اما در مقایسه با دیگر انواع صندوق‌های فعال در کشور به‌خصوص صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، این صندوق‌ها رشد بسیار کمتری را تجربه کرده‌اند. هرچند ایجاد زیرساخت‌های اولیه نرم‌افزاری، معرفی صندوق‌های سرمایه‌گذاری به مخاطبان موردنظر و تجربه مدیریت سرمایه دارندگان واحدهای این صندوق‌ها، مواردی است که راه‌اندازی صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل‌معامله را با اطمینان زیادی همراه ساخت، اما مشکلات عدیده‌ای سبب شد تا این صندوق‌ها همگام با نمونه‌های جهانی خود رشد و توسعه نداشته باشند. در این میان یکی از مهمترین موارد «اختلاف زیاد بین خالص ارزش دارایی (NAV) و قیمت پایانی» است؛ بررسی‌های صورت‌گرفته نشان می‌دهد تفاوت میان قیمت پایانی و قیمت ابطال که برابر با خالص ارزش دارایی است، در صندوق‌های انواع اوراق بهادار سرمایه‌گذاری قابل‌معامله رقم قابل‌توجهی است. راهکار مناسب برای بهبود این امر را می‌توان در رقابتی شدن بازارگردانی ETFها جست‌وجو کرد. وجود چند بازارگردان برای هر صندوق می‌تواند در بهبود شرایط بازارگردانی صندوق‌ها مؤثر باشد. علاوه بر این، عملکرد ضعیف بازارگردان به علت رقابتی نبودن بازارگردانی، سبب می‌شود که بازارگردان نسبت به حضور انحصاری خود اطمینان داشته باشد و برای حذف فاصله بین قیمت واحدهای سرمایه‌گذاری و ارزش خالص هر واحد، اقدام درخور را انجام ندهد.
در همین راستا معضل بعدی را باید به «مشکلات مربوط به فعالیت‌های بازارگردانی» مرتبط دانست؛ یکی از عوامل تأثیرگذار بر کاهش اختلاف بین قیمت پایانی و قیمت ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌های قابل‌معامله، عملکرد مناسب بازارگردان‌ها با کاهش دامنه مظنه‌های پیشنهادی خریدوفروش است. بررسی دامنه مظنه‌های بازارگردان‌ها در بورس‌های توسعه‌یافته نشان می‌دهد تفاوت میان مظنه‌های پیشنهادی مزبور بسیار ناچیز است. این در حالی است که در بازار سرمایه ایران حداکثر دامنه مظنه خریدوفروش بازارگردان‌ها بسیار وسیع بوده که علاوه بر عدم انواع اوراق بهادار افزایش نقدشوندگی، هزینه معاملات را نیز برای سرمایه‌گذاران افزایش می‌دهد.
«شاخصی نبودن ETFها» در بازار سرمایه ایران نیز از دیگر مواردی است که توسعه این نوع صندوق‌ها را با محدودیت همراه ساخته است؛ در بازار سرمایه کشور تنها ۵ صندوق از ۱۳۳ صندوق قابل‌معامله در بورس و فرابورس از نوع شاخصی هستند. یعنی کمتر از ۵ درصد! این در حالی است که به طور مثال در امریکا تعداد صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل‌معامله شاخصی بیش از ۱۵ برابر تعداد صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل‌معامله غیرشاخصی است.
گل بود به سبزه نیز آراسته شد
این در حالی است که به‌رغم موانع و مشکلاتی که عنوان شد و همچنان مرتفع نشده، هنوز چند سالی از ورود نخستین صندوق‌های قابل‌معامله به بازار سرمایه ایران نگذشته بود و ETFها رشد و توسعه چندانی را در مقایسه با بازارهای جهانی تجربه نکرده بودند که دولت تصمیم گرفت با یک تیر دو نشان بزند؛ استفاده از رونق بازار سرمایه در کنار اجرای سیاست‌های کلی اصل۴۴ قانون اساسی شرکت‌های دولتی، سبب شد تا استارت راه‌اندازی ETFهای دولتی زده شود.
درحالی‌که طرح خروج دولت از بنگاه‌داری شرکت‌های بورسی و فرابورسی از سال ۹۸ مطرح بود، اما رونق ایجادشده در بازار سرمایه و رشدهای پیاپی شاخص کل بورس در سال ۹۹، عزم دولت را برای بهره‌گیری از این فرصت بیشتر از قبل جزم کرد. به‌طوری‌که شورای عالی بورس در جلسه یازدهم فروردین‌ماه ۱۳۹۹، براساس قانون بودجه سال ۹۹ و همچنین به استناد اصل ۴۴، سازوکار اجرایی واگذاری باقی‌مانده سهام دولتی شرکت‌های حاضر در بازار سرمایه را تصویب کرد که در همین راستا شانزدهم فروردین همان سال مصوبه‌ای به این منظور از سوی وزیر امور اقتصادی و دارایی به معاون اول رئیس‌جمهوری تقدیم شد. دیری نگذشت که این مصوبه نیز به تأیید هیئت وزیران رسید. بر این اساس مقرر شد طی نخستین دوره از واگذاری‌ها، سه نوع صندوق سرمایه‌گذاری قابل‌معامله (ETF) تحت عنوان صندوق‌های مالی شامل گروه بانکی و بیمه‌ای، صندوق‌های پالایشی شامل گروه پالایشی و صندوق‌های خودرویی و فلزی شامل گروه خودرو و فلزات، عرضه باقی‌مانده سهام دولت را در بازار سهام واگذار کنند که در گام نخست، اردیبهشت‌ماه همان سال صندوق سرمایه‌گذاری قابل‌معامله «واسطه‌گری مالی یکم» با نام «دارا یکم»، سهام دولت در بانک‌های ملت، صادرات، تجارت و شرکت‌های بیمه البرز و بیمه اتکایی ایرانیان را در بازار سهام عرضه کرد. در ادامه نیز آذرماه همان سال، دور دوم عرضه سهام باقی‌مانده سهام دولت در سهام شرکت‌های پالایشی آغاز شد. به‌طوری‌که صندوقی با نام «پالایشی یکم» معرفی شد که متشکل از سهام چهار شرکت پالایشگاهی یعنی پتروشیمی اصفهان، پتروشیمی تهران، پتروشیمی بندرعباس و پتروشیمی تبریز بود.
هرچند این صندوق‌ها با توجه به شرایط مساعد بازار سرمایه، سوددهی برای سهامداران به همراه داشتند اما در ادامه و هم‌زمان با آغاز روند ریزشی در بازار سهام و کاهش قیمت سهام در بورس، این صندوق‌ها نیز مسیری کاهشی را طی کردند. به‌طوری‌که طبق آمارهای موجود و نمودارهای این گزارش، صندوق واسطه‌گری مالی یکم با نماد «دارایکم» و صندوق پالایشی یکم با نماد «پالایش» هرکدام با قیمتی حدود ۳۰ درصد پایین‌تر از NAV خود در حال معامله هستند. به عبارت دقیق‌تر سهامداران این دو صندوق، زیانی ۳۰درصدی را در پورتفوهای خود به دوش می‌کشند.
مصوبه‌ای برای خروج از زیان؟
اعتراض‌های صورت‌گرفته از سوی سهامداران این دو صندوق دولتی که بیشتر از جنس عموم جامعه بودند تا بورس‌بازان، سبب شد تا دولت و سازمان بورس به چاره‌اندیشی در جلوگیری از افت بیشتر و همچنین جبران ضرر ایجادشده برآیند؛ به‌طوری‌که سازمان بورس و اوراق بهادار در اردیبهشت‌ماه سال جاری راهکارهای سه‌گانه‌ای برای نزدیک شدن صندوق‌های قابل‌معامله دولتی «دارا یکم» و «پالایش یکم» به ارزش ذاتی و رونق دوباره آن‌ها ارائه داد؛ تبدیل این ETFها به صندوق‌های فعال و بخشی با امکان تغییر ترکیب سبد سهام و در اختیار داشتن بازارگردان، اعمال رأی اشخاص غیردولتی سهامدار در این صندوق‌ها و همچنین امکان فروش واحدهای ممتاز این صندوق‌ها در یک مزایده و واگذاری آن به بخش‌خصوصی برای جذب نقدینگی بیشتر ازجمله راهکارهای مهمی بود که از سوی سازمان بورس ارائه شد، اما تصویب آن را منوط به مصوبه شورای عالی بورس دانست که در این صورت به مرحله اجرا درآید. سرانجام پس از چندین ماه پیگیری در ۲۱ شهریورماه امسال بود که هیئت دولت از تصویب اصلاحات اساسنامه صندوق‌های دارایکم و پالایشی یکم خبر داد. بر این اساس مصوب شد تا اضافه شدن رکن بازارگردان برای صندوق‌های مزبور، تبدیل این صندوق‌ها به صندوق‌های سرمایه‌گذاری بخشی و همچنین تبدیل مدیریت صندوق از مدیریت غیرفعال به فعال در دستور کار قرار گیرد. بنا به عقیده کارشناسان اقتصادی این اصلاحات در صورت تسریع در اجرایی شدن، می‌تواند مفید واقع شود. همچنین با الزام به حضور بازارگردان، بزرگترین معضل این صندوق‌ها نیز مرتفع شده و انتظار می‌رود ارزش روز این دو صندوق به ارزش خالص دارایی آن‌ها نزدیک شود. البته گروهی دیگر از فعالان بازار سرمایه چندان امیدی به تأثیر این مصوبه بر جبران زیان دو صندوق مزبور ندارند؛ آن‌ها معتقدند به دلیل اینکه این موضوع به یک‌باره صورت نمی‌گیرد و در طول زمان انجام خواهد شد، تأثیر چندانی در فشار عرضه‌ها بر نمادهای این صنعت نخواهد داشت.
حال باید در انتظار اجرایی شدن این موارد و تأثیر آن بر روند قیمتی صندوق‌های «دارا یکم» و «پالایش یکم» باشیم تا شاید سهامداران این دو صندوق از زیان‌های موجود در پورتفوی خود خلاص شوند. همچنین باید در انتظار توسعه ETFها باشیم تا قابلیت رقابت با نمونه‌های بین‌المللی را پیدا کرده و به رشد و توسعه هرچه بیشتر بازار سرمایه کشور کمک کند.
دیدگاه شما